به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، ساخت یک اثر درباره دفاع مقدس برای فیلمساز فیلم اولی می‌تواند آزمون سختی باشد. مهدی شاه‌محمدی که او را با مستندهایی که ساخته می‌شناسیم، در نخستین تجربه بلند سینمایی‌اش، به سراغ یک اثر به اصطلاح دفاع مقدسی رفته‌است، راهی که چند سال قبل، محمدحسین مهدویان پس از مستند «آخرین روزهای زمستان» رفت و «ایستاده در غبار» را درباره زندگی احمد متوسلیان ساخت. شامحمدی که همچون مهدویان دانش‌آموخته هنرستان روایت فتح و کارشناس ارشد سینماست، اولین اثرش را در سازمان هنری رسانه‌ای اوج به شخصیت شهید مهدی زین الدین اختصاص داد.
«مجنون» به تهیه‌کنندگی عباس نادران را می‌توان یکی از متفاوت‌ترین آثار سال‌های اخیر در سینمای دفاع مقدس دانست؛ فیلمی که برخلاف بسیاری از آثار این گونه سینمایی، به جای تمرکز بر صحنه‌های نبرد و شور حماسی، به درون شخصیت فرمانده‌ای جوان و مؤمن نفوذ می‌کند و تلاش دارد چهره‌ای انسانی، اخلاقی و در عین حال قهرمانانه از شهید مهدی زین‌الدین بازآفرینی کند. شاه‌محمدی در مقام کارگردان، با نگاهی درون‌گرا و مبتنی بر فهم روان‌شناختی و معنوی از قهرمانش، کوشیده است تا میان واقع‌گرایی و اسطوره‌سازی، تعادلی هنرمندانه برقرار کند.
فیلم در ظاهر یک اثر دفاع مقدس است، اما در عمق خود نوعی مطالعه شخصیت به حساب می‌آید؛ چرا که زین‌الدین در این روایت نه تنها به عنوان فرمانده لشکر 17 علی‌بن‌ابی‌طالب(ع)، بلکه به عنوان انسانی مسئول، حساس و عاشق حقیقت مورد توجه قرار می‌گیرد. سجاد بابایی در نقش زین‌الدین ظاهر شده و توانسته با بازی ظریف و کنترل‌شده خود میان صلابت نظامی و لطافت روحی این شهید، پلی واقع‌گرایانه بسازد.
بازی او عاری از اغراق‌های معمول در آثار قهرمان‌محور سینمای جنگ است؛ سکوت‌ها، نگاه‌ها و رفتار مؤمنانه‌اش در موقعیت‌های سخت، به خوبی آن توازن میان ایمان و عقلانیت در شخصیت شهید را منعکس می‌کند. انتخاب سجاد بابایی برای این نقش را باید یکی از تصمیم‌های موفق شاه‌محمدی دانست، چرا که چهره و جنس بازی او به درک درونی فیلم از مفهوم قهرمان نزدیک است.
در زمینه بصری، شاه‌محمدی با تکیه بر سبک تدوین آرام و قاب‌بندی‌های متفکرانه، فضایی خلق کرده که بیشتر از آنکه به نمایش قدرت و خشونت بپردازد، به سکون و تأمل دعوت می‌کند. بهره‌گیری از نورهای طبیعی و رنگ‌های خاکی به ایجاد حس واقع‌گرایی کمک کرده است، در حالی که تدوین نرم و میزانسن‌های حساب‌شده، ذهن مخاطب را به درون ذهن قهرمان هدایت می‌کند. حرکت‌های محدود دوربین، گاهی با لرزش‌های کنترل‌شده در صحنه‌های بحرانی، حس حضور مستقیم در موقعیت‌های جنگی را به مخاطب منتقل می‌کند، بدون اینکه فیلم به دام هیجان‌های اغراق‌آمیز بیفتد.
یکی از نقاط قوت «مجنون»، موسیقی تأثیرگذار مجید انتظامی است؛ آهنگسازی که در تاریخ سینمای ایران همواره نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌گیری حس حماسی و معنوی آثار دفاع مقدس داشته است. انتظامی با استفاده از موتیف‌های آرام و درخشان، به فیلم حال و هوای روحانی بخشیده است؛ موسیقی نه برای تحریک احساسات، بلکه برای تعمیق لحظه‌ها حضور دارد. تم اصلی اثر، بیشتر از آنکه جنگ را تداعی کند، نشانگر اشتیاق و عشق به خدا و حقیقت است ـ امری که با نام فیلم «مجنون» نیز پیوند معنایی دارد. این هماهنگی میان موسیقی و مضمون، یکی از موفقیت‌های فنی و احساسی فیلم است.
از نظر ساختار فیلمنامه، اثر شامحمدی مبتنی بر الگویی ساده اما معناگراست. به جای طرح دراماتیک کلاسیک با نقطه اوج و فرودهای پرکشش، ساختار فیلم بیشتر بر سیر تحول درونی شخصیت استوار است. در این مسیر، دیالوگ‌های سنجیده، لحظات سکوت و موقعیت‌های اندک ولی پرمعنا، جایگزین درگیری‌های صحنه‌ای شده‌اند. این رویکرد ممکن است برای برخی مخاطبان عام کند به نظر برسد، اما برای علاقمندان به درام‌های شخصیتی، فرصتی برای درک عمیق انسان در دل جنگ است.
از حیث کارگردانی، شامحمدی توانسته میان زیبایی‌شناسی تصویری و واقع‌گرایی مستندگونه تعادل برقرار کند. فضای فیلم یادآور آثار شاخص سینمای دفاع مقدس است، اما تفاوت بنیادینش در تمرکز بر درون انسان به جای بیرون میدان جنگ است. او در این فیلم نه به دنبال بزرگ‌نمایی قهرمان است و نه قصد دارد از او قدیس بسازد؛ بلکه تلاش می‌کند تصویر انسانی از قهرمان ارائه دهد که جذابیتش در ایمان و عقلانیتش نهفته است. این رویکرد، فیلم را از ورطه شعارزدگی و قهرمان‌سازی مصنوعی نجات می‌دهد.
از لحاظ نمادپردازی، «مجنون» پر است از نشانه‌هایی که بین عشق الهی و مجنونِ ادبیات عرفانی ارتباط برقرار می‌کند. نور، باد، خاک و حتی سکوتِ صحنه‌ها به عنوان عناصر معنایی معنا می‌یابند. شامحمدی با تبدیل میدان جنگ به فضایی عرفانی نشان می‌دهد که دفاع مقدس، تنها مبارزه نظامی نیست، بلکه سیر روحی انسان به سوی کمال است. این وجه نمادین فیلم، نقطه تمایز جدی آن با آثار اکشن و جنگی معمول است.
در مجموع، «مجنون» گامی جدی برای تبیین نسل جدیدی از سینمای دفاع مقدس محسوب می‌شود؛ سینمایی که از هیاهوی گلوله و انفجار فراتر می‌رود و با زبان درونی، روح قهرمانان را بازگو می‌کند. شامحمدی با پشتوانه شناخت دینی و انسانی‌اش، تصویری طراز نو از مهدی زین‌الدین ارائه می‌دهد: فرمانده‌ای فکور، متواضع و دور از افراط. اگرچه ریتم آرام فیلم در بخش‌هایی ممکن است مخاطب عام را خسته کند، اما همین کندی به عمق و صداقت اثر کمک کرده و اجازه داده تا هر حس و اندیشه در قاب‌های تصویر ته‌نشین شود.
«مجنون» در نهایت اثری است که میان اخلاق، ایمان و سینما پیوند برقرار می‌کند. فیلمی که نه تنها یادآور ایثار شهید زین‌الدین است، بلکه یادآور جایگاه هنر در روایت انسان مؤمن و عاشق است. آهنگسازی مجید انتظامی، بازی درخشان سجاد بابایی، و کارگردانی متفکرانه شامحمدی سبب شده تا این اثر در حافظه سینمای دفاع مقدس ماندگار شود؛ نمونه‌ای از سینمایی که به جای فریاد، آرام و قاطع سخن می‌گوید، و در نهایت بیننده را به تأملی عمیق درباره معنای عشق، انسان و ایمان در دل جنگ دعوت می‌کند.