لزوم تحلیل منطق تصمیم‌گیری رهبر معظم انقلاب برای پژوهشگران فقه سیاسی

به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام و المسلمین سعید صلح‌میرزایی، مسئول مؤسسه نشر آثار رهبر معظم انقلاب در قم و عضو مجلس خبرگان رهبری، در دومین نشست علمی هفتمین همایش کتاب سال حکومت اسلامی که با موضوع «رهبری و مدیریت در نظام سیاسی» در موسسه امام خمینی (ره) برگزار شد، به تبیین «منطق تصمیم‌گیری رهبر انقلاب و نظام محاسباتی ایشان» پرداخت و تأکید کرد: فهم دقیق این منظومه فکری و رفتاری از ضرورتی اساسی برای طلاب، پژوهشگران و فعالان عرصه فقه سیاسی و سیاست اسلامی برخوردار است. 

حجت‌الاسلام و المسلمین صلح‌میرزایی در این نشستبا اشاره به اهمیت موضوع تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری رهبری انقلاب، خاطرنشان کرد: پرسش‌های امروز جامعه درباره چرایی و چگونگی رفتارهای رهبر معظم انقلاب، محور اصلی این بحث است و لازم است طلاب و پژوهشگران، برای پاسخگویی مستند و تحلیلی به این مسائل ورود جدی کنند.

چالش‌ها و ضرورت واکاوی نظام رفتاری ولی فقیه

وی ضمن اشاره به افزایش شبهات نسبت به عملکرد ولی فقیه از سال ۱۳۹۸، گفت: موج نخست شبهات پس از حوادث آبان ۹۸ شکل گرفت، سپس مسائل مربوط به کرونا و واکسن به همراه برخی ادعاهای نادرست درباره رفتار رهبر انقلاب، افکار عمومی را دچار تشویش کرد.

حجت‌الاسلام و المسلمین صلح‌میرزایی افزود: این شبهات ناشی از درک نادرست جایگاه رهبری و مصلحت‌های کلان نظام است و حتی کسانی که زمانی مدافع انقلاب بودند، امروز با پرچم‌های مخالف نظام و با طرح ادعاهای غیرمستند، بر این ابهامات افزوده‌اند.

عضو مجلس خبرگان با تأکید بر لزوم پاسخگویی علمی به این شبهات، تصریح کرد: ما بر آن شدیم تا با استخراج الگوی رفتاری مشخص و مستند، رفتارهای حاکمیتی رهبر معظم انقلاب را تحلیل کنیم و چارچوبی علمی طراحی کنیم که خود ایشان نیز بر آن استناد داشته باشند. این چارچوب نشان می‌دهد که تصمیمات ولی فقیه، اعم از اقدام، واکنش، کنش مستقیم یا حتی سکوت، ریشه در یک نظام رفتاری و محاسباتی دقیق و از پیش تعیین شده دارد.

بنیان منطق تصمیم‌گیری رهبر معظم انقلاب

حجت‌الاسلام و المسلمین صلح‌میرزایی در ادامه به تشریح دستگاه معرفتی و ارزشی که سیاست‌های رفتاری رهبر معظم انقلاب بر آن استوار است پرداخت و گفت: رهبر معظم انقلاب در مقام تصمیم‌گیری، رفتاری را انتخاب می‌کنند که محصول حل تزاحم‌ها، سنجش شرایط و تحلیل دقیق مصالح مختلف است؛ رفتاری که هرگز تصادفی نیست، بلکه بر اساس منظومه‌ای معرفتی، ارزشی و دارای مبانی ثابت است.

وی افزود: این منظومه معرفتی، مأموریت‌های کلان و اهداف غایی دارد که پیش‌تر در بیانات ایشان در سال‌های ۱۳۷۹ و ۱۳۸۹ تبیین شده است و می‌توان آن را «جهان‌بینی» و «ایدئولوژی» نامید هرچند این اصطلاحات تنها برای تقریب ذهن است.

عضو مجلس خبرگان ادامه داد: رفتارهای رهبر معظم انقلاب را اگر مهندسی معکوس کنیم می‌بینیم که همه آنها به این مبانی و مأموریت‌ها و اهداف غایی بازمی‌گردد.

وی در ادامه سخنان خود به نکته مهمی اشاره کرد و گفت: رهبر انقلاب در ۱۲ آذر ۱۳۷۹ در جمع کارگزاران نظام و شخصیت‌های برجسته فکری، تأکید کردند که هر اقدام در جمهوری اسلامی باید به مبانی فکری خود ارجاع داده شود و خود ایشان بخش‌هایی از مبانی و مأموریت‌های کلان را تبیین نمودند. این مباحث بعدها در قالب جداول تحلیلی تدوین شد.

حجت‌الاسلام و المسلمین صلح‌میرزایی بیان کرد: این منظومه معرفتی، چشم‌اندازی از سیاست‌های رفتاری را پیش روی ما قرار می‌دهد. رهبر معظم انقلاب در برخی بیانات خود، این سیاست‌ها را «احکام» نامیده‌اند؛ یعنی تجلی عینی مبانی، مأموریت‌ها و اهداف.

وی افزود: این مباحث ده سال بعد در نخستین نشست راهبردی طراحی الگوی ایرانی-اسلامی پیشرفت نیز با همان صراحت مطرح شد.

شش اصل بنیادین الگوی ایرانی-اسلامی پیشرفت

عضو مجلس خبرگان به شش اصل بنیادین که رهبر انقلاب آن را ضروری می‌دانند اشاره کرد و گفت: بدون پذیرش این شش عنصر، طراحی الگوی ایرانی-اسلامی پیشرفت ممکن نیست؛ این اصول عبارت‌اند از: ۱. توحید؛ ۲. انسان‌محوری اسلامی (تکریم الهی انسان، نه اومانیسم غربی)؛ ۳. تداوم حیات پس از مرگ؛ ۴. پیوستگی دنیا و آخرت؛ ۵. استعداد بی‌پایان انسان و ۶. حرکت عالم به سمت جریان حق.

وی تأکید کرد: پذیرش این مبانی ناگزیر به ترسیم مأموریت‌های کلان برای حاکمیت می‌انجامد.

حجت‌الاسلام و المسلمین صلح‌میرزایی در واکنش به شبهات اخیر درباره اصول دین و مبانی معرفتی گفت: رهبر معظم انقلاب در بیانات خود، انسان‌محوری اسلامی را بلافاصله پس از توحید ذکر کرده‌اند و سپس معاد، پیوستگی دنیا و آخرت، استعداد بی‌انتها و جهت‌گیری عالم به سمت حق را به عنوان مبانی لایتغیر نظام فکری بیان کرده‌اند که در دوران‌های مختلف، معتبر و ثابت هستند.

وی افزود: بر اساس همین مبانی، مأموریت‌های کلان استخراج می‌شود؛ مثلاً اگر کسی توحید را پذیرفته باشد، باید عبودیت انحصاری خداوند و نفی عبودیت غیرخدا را نیز باور کند.

اهداف گام دوم انقلاب

عضو مجلس خبرگان رهبری، «حیات طیبه» را هدف نهایی حرکت انبیا و اساس سیاست‌گذاری‌های رفتاری رهبر معظم انقلاب دانست و گفت: این منظومه مبتنی بر معنویت، عقلانیت، عدالت و استقلال است و امتداد طبیعی مبانی معرفتی انقلاب اسلامی محسوب می‌شود.

حجت‌الاسلام و المسلمین صلح‌میرزایی ادامه داد: وقتی استعداد بی‌پایان انسان و ظرفیت او برای مجاهدت مستمر در مسیر حق فهم شود، نتیجه آن امید به پیروزی در همه شرایط است که این دقیقاً بنیان فکری رهبر معظم انقلاب است.

وی با اشاره به هشت آرمان بیانیه گام دوم، گفت: این آرمان‌ها عبارت‌اند از معنویت، عقلانیت، آزادی، استقلال، اخلاق، عزت، برادری و عدالت که رهبر انقلاب آنها را ستارگانی می‌داند که راه را نشان می‌دهند.

حجت‌الاسلام و المسلمین صلح‌میرزایی با اشاره به مفهوم رفاه عمومی در بیانیه گام دوم، توضیح داد: این مفهوم کاملاً متفاوت با اشرافی‌گری و تجمل‌گرایی است و رفاه در نگاه رهبر معظم انقلاب شامل مسکن، اشتغال، پوشاک، غذا، بهداشت و حتی تفریح در حد نیاز واقعی انسان است؛ امری که در روایات نیز بر سلامت روحی انسان تأکید شده است.

وی افزود: رهبر معظم انقلاب رفاه را حداقلی نمی‌دانند بلکه حد مطلوبی مطرح می‌کنند؛ به گونه‌ای که انسان نه دچار غفلت شود و نه از یاد خدا باز بماند.»

ستون‌های سیاست‌گذاری رهبری

عضو مجلس خبرگان با بیان اینکه «عبودیت انحصاری خداوند» نخستین و مهم‌ترین عنصر در منظومه فکری رهبر انقلاب است، گفت: این اصل سیاست رفتاری بنیادین را به رهبر می‌دهد که ایشان آن را «جهاد کبیر» تعبیر کرده‌اند و معنای آن عدم تبعیت از کفار است.

وی با ذکر مثال «مذاکره» افزود: مذاکره‌ای که عزتمندانه و هوشمندانه نباشد، از دیدگاه رهبری قابل قبول نیست.

حجت‌الاسلام و المسلمین صلح‌میرزایی دومین محور اساسی را «مردم‌سالاری دینی» عنوان کرد و گفت: برخلاف برخی تحلیل‌ها، رهبری حق انتخاب مردم را نه تنها سازوکار سیاسی، بلکه اصل دینی می‌دانند و مردم‌سالاری دینی بنیان شرعی استمرار مشروعیت نظام است.

وی افزود: تنوع دیدگاه‌ها در جامعه لازمه بقا و رشد مردم‌سالاری دینی است و این توجیه مواضع و حمایت‌های رهبری از چهره‌ها و جریان‌های مختلف است.

عضو مجلس خبرگان به رد ادعاهایی درباره اندیشه علامه مصباح در زمینه حاکمیت زور و بی‌توجهی به مردم پرداخت و گفت: این ادعاها با هیچ یک از آثار و دیدگاه‌های ایشان سازگار نیست و حتی امیرالمؤمنین (ع) با وجود مشروعیت ذاتی، حاکمیت را با زور و تحمیل اعمال نکرد.

وی همچنین به اهمیت «حفظ نظام» پرداخت و افزود: این مفهوم دو بُعد دارد؛ حفظ ساختار نظام و حفظ آرمان‌های آن که کوتاهی در این زمینه گناه بزرگی محسوب می‌شود.

حجت‌الاسلام و المسلمین صلح‌میرزایی در پایان بر نقش «اخلاق و تقوا» تأکید کرد و گفت: این اصول زاویه نگاه رهبری را به مسائل تغییر می‌دهد و در مواجهه با موضوعات جدید، باید پیوند آنها با منظومه مبانی و هدف غایی حیات طیبه بررسی و سیاست مناسب اتخاذ شود.

پیچیدگی تصمیم‌گیری و مدیریت تزاحم‌ها در سطح رهبری

وی «تزاحم‌ها» را سخت‌ترین بخش تصمیم‌گیری در سطح رهبری دانست و توضیح داد: در این شرایط باید میان مبانی معرفتی، مأموریت‌های کلان، آرمان‌های انقلاب و ضرورت‌های عینی جامعه، جمع‌بندی دقیقی صورت گیرد تا مسیر جامعه در چارچوب الهی و عقلانی تداوم یابد.

حجت‌الاسلام و المسلمین صلح‌میرزایی تأکید کرد: منطق تصمیم‌گیری رهبر معظم انقلاب نه صرفاً یک امر شخصی، بلکه نظام محاسباتی پیچیده‌ای است که مبتنی بر منظومه معرفتی و آرمان‌های انقلاب اسلامی قرار دارد و فهم آن برای طلاب و پژوهشگران فقه سیاسی ضروری است.

مسئول مؤسسه نشر آثار رهبر معظم انقلاب در قم و عضو مجلس خبرگان رهبری با این نشست، گامی مهم در جهت تبیین علمی و مستند منطق تصمیم‌گیری ولی فقیه برداشته و تاکید کرد: لازم است فعالان حوزه سیاست اسلامی و فقه سیاسی با فهم عمیق این منظومه در جهاد تبیینی و پاسخ به شبهات وارد عمل شوند.