حکم حاکم شرع در رویت هلال ماه قطعی و قابل اجرا است

حجت‌الاسلام مهدی طائب از استادان سطح عالی حوزه علمیه قم در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا با اشاره به روزهای پایانی ماه مبارک رمضان به بررسی امر استهلال پرداخت و گفت: استهلال و نفسِ تلاش در جهت رویت هلال یک امر مستحبی است که همه باید برای تعیین این تکلیف، تلاش کنند تا به نتیجه برسند.

وی افزود: استهلال جنبه دیگری دارد و آن مشوق روزه گرفتن یا روزه نگرفتن یوم الشک است، یعنی یوم الشکی که آیا این روز پایان ماه مبارک رمضان است یا آغاز ماه شوال که اگر پایان ماه مبارک رمضان باشد، روزه واجب و اگر ابتدای ماه شوال باشد، روزه گرفتن حرام می‌شود.

حجت‌الاسلام طائب خاطرنشان کرد: استهلال تعیین مصداق و موضوع دو حکم است و همه فقها بر این باورند که تعیین موضوع و مصداق بعد از تبیین مفهوم کلی به عهده شخص مکلف است، اما تبیین برخی از موضوعات قائم به خود شخص است و برای تبیین برخی موضوعات دیگر می‌توان از معلومات دیگران بهره برد.

وی با بیان این‌که رویت هلال در آسمان امری حسی است که باید با چشم رویت شود، گفت: آیا هلال باید با چشم معمولی رویت شود یا اگر احیاناً توانستیم ابزار رویت را قوی کنیم و به کمک چشم بیاوریم، این هم کافی است، از نظر حکمی مورد بررسی قرار می‌گیرد و در این مسأله باید تقلید کرد.

این استاد حوزه و دانشگاه اضافه کرد: اگر فتوا شد که چشم مسلح یعنی چشمی که با ابزار به رویت بپردازد کافی است، این رویت با ابزار موضوع است و به عهده خود مکلف است. بنابراین هرکسی خود باید ماه را ببیند.

حجت‌الاسلام طائب با اشاره رویت هلال از سوی افراد امین و مورد وثوق، با تأکید بر این‌که وظیفه خود فرد است که درباره رویت هلال به به علم حسی برسد، گفت: اگر یک، دو و یا پنج نفر آمدند و گفتند استهلال کردیم و ماه را دیدیم و فرد به همان علمی که اگر خودش می‌رفت ماه را می‌دید، رسید،‌ به یقین رسیدن از طریق گزارش دیگران نیز کافی است.

وی با بیان این‌که از گذشته در ذهن مردم این‌گونه القا شده که باید در مسأله رویت هلال از مرجع تقلید خود تبعیت کنند، آن را یک اشتباه برداشت دانست و با اشاره به عقد ازدواج گفت: در عرف می‌گویند وقتی عاقد می‌خواهد خطبه بخواند از خانم بله را می‌گیرد در حالی که این یک اشتباه برداشت است و در حقیقت مرد است که باید قبول کند و این زن است که باید ایجاب و خطبه عقد را بخواند.

استاد سطح عالی حوزه علمیه قم افزود: در باب استهلال هم چنین برداشت اشتباهی شده است. چرا که در طول ازمنه، وقتی مردم می‌خواستند یک شاهد وثوقی که از قول او علم حاصل می‌شود،‌ داشته باشند، می‌گفتند مرجع تقلید ما عادل است، پس اگر آمد و گفت، رویت هلال برای من ثابت شده پس شاهد است، شاهدی که از قولش، علم حاصل می‌شود و به این سبب به قول دفاتر مراجع عمل می‌کردند،‌ نه از باب این‌که باید برایش ثابت شود تا دیگران بتوانند عمل کنند.

وی تصریح کرد: البته ممکن است برای مرجع تقلیدی، اول ماه ثابت نشود، اما خود مقلد ببیند و به اول ماه یقین پیدا کند، در این صورت مرجع تقلید باید روزه بگیرد و مقلد باید روزه‌اش را بخورد و اگر فردا را روزه بگیرد، حرام است، چرا که برایش ثابت شده که فردا روز اول شوال است.

حجت‌الاسلام طائب یادآور شد: استهلال باید توسط خود فرد انجام شود و بر این اساس، اگر دفتر مرجع تقلیدی اول ماه را اعلام کرد، اما متوجه شدیم که مستند این اعلام یعنی فردی که در منطقه‌ای گفته من ماه را دیدم، اگرچه برای آن مرجع تقلید یقین‌آورد بوده است، اما برای ما با شناختی که نسبت به فرد و آن منطقه داریم، یقین‌آور نیست، در این صورت حق نداریم به آن قول عمل کنیم.

وی با بیان این‌که اعلام رؤیت هلال ماه از شؤون مرجعیت نیست و تنها از شؤون حاکم است، ابراز داشت: مرجع تقلید در منصب بیان ‌الحکم است نه بیان الموضوع و این حاکم است که در مقام بیان‌الموضوع است. در حقیقت فرق حاکم با مرجع در همین‌جا است که حاکم تعیین مصداق می‌کند و اگرچه قاضی مجتهد است، اما هر مجتهدی قاضی نیست.

استاد سطح عالی حوزه علمیه قم تأکید کرد: وظیفه حاکم تعیین موضوع است و براساس فتوای خود یا نظر قانونی تعیین مصداق می‌کند، یعنی می‌گوید این موضوع تحت این حکم است و باید به آن عمل شود و کسی هم دیگر نمی‌تواند در مخالف او چیزی بگوید.

وی با بیان این‌که مراجع تقلید تا رسم بر این بوده نظر خودشان را اعلام می‌کردند که این اعلام نظر از باب اخبار ثقه بوده نه از باب حکم، گفت: اگر فردا یوم‌العید باشد، مرجع حکم نمی‌کند که کلوا و اشربوا، بلکه رجوع به او از باب خبر ثقه بوده یعنی ما رویت کردیم و به نتیجه رسیدیم فردا اول ماه است، رویت را اعلام می‌کنیم و این خبر است.

حجت‌الاسلام طائب در ادامه ورود حاکم شرع به موضوع رویت هلال را از باب ملاکات شرعی دانست و اظهار داشت: وقتی حاکم شرع که ریاست حکم را در اختیار دارد، اگر اعلام کند که امروز یوم العید نیست و آخر ماه مبارک رمضان است، کسی فکر می‌کند امروز یوم‌العید است و بخواهد در خیابان تظاهر به اکل و شرب کند، در حقیقت روزی را که از سوی حاکم، ماه مبارک رمضان اعلام شده، روزه‌خواری کرده و این فرد مستحق حدّ است.

وی با بیان این‌که شأن حاکم است که تکلیف مردم را روشن کند و بگوید امروز یوم‌العید است یا یوم‌العید نیست و مشخص کند که دستگاه‌های اجرایی و قضایی با تظاهر به اکل و شرب برخورد روزه‌ای کنند یا خیر، گفت: اگر حاکم شرع اول ماه را اعلام کرد، حکم حاکم اعمال می‌شود و دیگر کسی نمی‌تواند بگوید امروز عید نیست.

این استاد حوزه و دانشگاه اضافه کرد: اگر حاکم، امروز را عید اعلام کرد و من فهمیدم مبنای حاکم درست نیست، در عمل فردی خود حق تبعیت از حاکم را ندارم، اما حق شکستن حکم حاکم را هم ندارم. یعنی در اجتماع کسی حق ندارد با حکم حاکم شرع مخالفت کند و به افراد دیگر بگوید، شما اشتباه کرده‌اید و دارید روزه‌خواری می‌کنید.

حجت‌الاسلام طائب با بیان این‌که حکم حاکم شرع در رویت هلال ماه از نظر اجتماعی قطعی است، تصریح کرد: حاکم من له‌الصوت است، یعنی اگر براساس رأی خود اعلام کند که فردا آخرین روز ماه مبارک رمضان است، این دستور در حکومت وارد ‌شده و قابل اجرا است. /920/ت301/ج