شفاعت در قران کریم و احادیث

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در ارومیه، شفاعت دارای معانی متعددی است که از جمله پیوستن دو نفر به همدیگر می باشد که یکی به دیگری کمک می کند. البته معانی دیگر لغوی نیز به شفاعت گفته شده است. لکن این جا سخن از معانی اصطلاحی این واژه است که عبارت دیگر معنای شفاعت، واسطه بودن در مغفرت انسان است. یعنی عده ای از بندگان خدا در بخشوده شدن گناهان دیگران واسطه خواهند شد.

متکلمین مسلمان از مذاهب مختلف اسلامی، نظرات گوناگونی درباره این موضوع مطرح کرده اند. ما در این جا به بررسی شفاعت در قرآن می پردازیم که به دو صورت در قرآن بدان پرداخته شده است.  

آیات نافی شفاعت

بعضی از آیات قرآن معنی شفاعت را به طور مطلق نفی می کنند و می گویند در قیامت شفاعتی نیست؛ مثلاً آیه 254 از سوره بقره: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَنفِقُوا مِمَّا رَزَقْنَاکُم مِّن قَبْلِ أَن یَأْتِیَ یَوْمٌ لَّا بَیْعٌ فِیهِ وَلَا خُلَّةٌ وَلَا شَفَاعَةٌ وَالْکَافِرُونَ هُمُ الظَّالِمُونَ؛ ای اهل کتاب از آنچه به شما داده ایم، انفاق کنید پیش از آن که روزی بیاید که در آن داد و ستدی وجود ندارد و نه دوستی هست و نه شفاعتی و کافران همان ظالمان هستند».

همچنین آیه 48 از سوره بقره: «وَاتَّقُوا یَوْمًا لَّا تَجْزِی نَفْسٌ عَن نَّفْسٍ شَیْئًا وَلَا یُقْبَلُ مِنْهَا شَفَاعَةٌ وَلَا یُؤْخَذُ مِنْهَا عَدْلٌ وَلَا هُمْ یُنصَرُونَ؛ و از آن روز بترسید که کسی مجازات دیگری را نمی‌پذیرد و نه از او شفاعت پذیرفته می‌شود و نه غرامت از او قبول خواهد شد و نه یاری می‌شوند». این آیه می گوید شفاعت هست، ولی دردی را دوا نمی کند. البته آیات دیگری نیز در همین زمینه وجود دارند.

آیات مثبت شفاعت

در مقابل این آیات، آیات دیگری هست که می گویند: در روز قیامت شفاعت هست؛ ولی با اجازه خداوند. یکی از آن آیات، آیه  255 از سوره بقره است که می فرماید: «مَن ذَا الَّذِی یَشْفَعُ عِندَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ؛ چه کسی است شفاعت کند در نزد خدا، مگر با اذن خدا».

آیه 87 از سوره مریم می فرماید: «لا یَمْلِکُونَ الشَّفَاعَةَ إِلَّا مَنِ اتَّخَذَ عِندَ الرَّحْمَٰنِ عَهْدًاً؛ مردم مالک شفاعت نمی شوند، مگر کسی که از خدا عهد گرفته باشد». 

هم چنین آیه 109 از سوره طه که می فرماید: «یَوْمَئِذٍ لَّا تَنفَعُ الشَّفَاعَةُ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمَٰنُ وَرَضِیَ لَهُ قَوْلًا؛ در روز قیامت شفاعت فایده نمی دهد مگر به کسی که خدای رحمان به او اذن بدهد و از حرف و گفتار او راضی باشد».

آیه 28 از سوره انبیاء که می فرماید؛ ملائکه بنده گان محترم خدا هستند و شفاعت نمی کنند مگر به کسی که خدا از دین او راضی باشد. هم چنین آیه 22 سوره سبأ که خداوند می فرماید؛ «وَ لَا تَنفَعُ الشَّفَاعَةُ عِندَهُ إِلَّا لِمَنْ أَذِنَ لَهُ؛ شفاعت در نزد خدا فایده ای نمی دهد؛ مگر به کسی که به او اذن داده شده است».  

در آیه 25 از سوره نجم خداوند می فرماید: «وَکَم مِّن مَّلَکٍ فِی السَّمَاوَاتِ لَا تُغْنِی شَفَاعَتُهُمْ شَیْئًا إِلَّا مِن بَعْدِ أَن یَأْذَنَ اللَّهُ لِمَن یَشَاءُ وَیَرْضَىٰ؛ بسیار ملائکه در آسمان هستند که شفاعت آنها فایده نمی دهد؛ مگر پس از آن که خدا برای هر کس بخواهد و راضی باشد، اجازه(شفاعت) دهد!» 

حاصل بحث این است که در قرآن اولاً و بالذات شفاعت وجود ندارد و کسی به داد کسی نمی رسد؛ ولی اگر خداوند اجازه بدهد، شفاعت کنندگانی هستند که با اجازه خدا شفاعت خواهند کرد. از این آیات معلوم می شود که از جمله شفاعت کنندگان ملائکه خدا هستند.

نماینده خبرگان رهبری؛

آیت الله قریشی

/935/704/ر