ژئوپلتیک مخالفت هند با تحریم‌های ایران
به گزارش خبرگزاری رسا، تحریم بخش انرژی از جمله تحریم‌‌‌‌‌‌هایی است که با خروج امریکا از برجام، قرار است از تاریخ 13 آبان اجرایی شود. امریکا ماه‌‌‌‌‌ها است كه بر کشورهای واردکننده نفت ایران فشار می‌آورد، تا واردات خود را از ایران به صفر برسانند. بلافاصله بعد از خروج امریکا از برجام،« نیكی هیلی» نماینده امریکا در سازمان ملل به «دهلی‌نو» اعزام شد تا پیام «ترامپ» مبنی بر قطع کامل واردات نفت از ایران را به هند برساند.
اما برخلاف انتظار، این سفر بی‌ثمر بود و هند اعلام کرد نمی‌تواند در تحریم‌‌‌‌‌‌ها با امریکا همراهی کند. «هیلی» که برخلاف تصور خود با ناکامی مواجه شده بود، بعد‌‌‌‌‌ها گفت که امریکا ممکن است برای برخی از متحدان خود در خصوص تحریم نفتی ایران تخفیفاتی را در نظر بگیرد. هفته جاری هم قرار است«برایان هوک» نماینده ویژه امریکا به هند سفر کند تا در خصوص این موضوع بار دیگر با همتایان هندی خود به گفت‌وگو بنشیند.
وزارت خارجه امریکا پیشاپیش هدف سفر هوک را، لزوم مقابله با آنچه آنها «رفتار‌های مخرب ایران» در خاورمیانه و کشورهای همسایه می‌خوانند، اعلام کرده است. این وزارتخانه همچنین گفته که امریکا انتظار دارد متحدان امریکا واردات نفت خود را از ایران قطع کنند، در غیر این صورت با تحریم‌های شدید مواجه خواهند شد. اما همانطور که پیش‌تر مقامات هندی به «هیلی» گفته بودند که نه بر اساس منافع امریکا و فشارهای خارجی بلکه بر اساس منافع خود تصمیم خواهند گرفت، انتظار می‌رود که «هوک» نیز جواب مشابهی دریافت کند، چرا که گفته می‌شود هند قصد دارد در سال جاری حدود 25 میلیون تن نفت خام از ایران وارد کند. این در حالی است که واردات هند از ایران در سال گذشته نزدیک به 6/22 میلیون تن بوده است. در این رابطه مقاومت هند در برابر تحریم‌های یکجانبه امریکا علیه ایران، علاوه بر اینکه اقدامی در جهت تأمین «امنیت انرژی» این کشور است، از منظر «ژئوپلتیک دسترسی» نیز قابل ارزیابی است.
هرچند هند از منظر «ژئوپلتیک انرژی» کنترل چندانی بر منابع و مسیرهای انرژی ندارد، اما تأمین «امنیت انرژی» برایش جنبه حیاتی دارد. در این رابطه هند به عنوان سومین اقتصاد پویای آسیا، در حال حاضر حدود 10 درصد از نیاز نفتی خود را از ایران تأمین می‌کند. این در شرایطی است که قیمت‌های جهانی نفت در حال افزایش بوده، و این امر، یعنی جایگزینی نفت سایر کشور‌‌‌‌‌ها به جای نفت ایران(به دلیل تحریم)، به دلیل مابه‌التفاوت اختلاف قیمت‌ها حدود 6 میلیارد دلار برای«اقتصاد» و «امنیت انرژی» هند هزینه خواهد داشت.
منهای اینکه ایران در رقابت با سایر تأمین‌کنندگان نفتی، علاوه بر حمل رایگان محموله‌های نفتی، یک مهلت 60 روزه را برای بازپرداخت بدهی در نظر می‌گیرد. در بعد داخلی نیز پالایشگاه‌های هند با توجه به اینکه دسترسی به نفت ارزان ایران را از دست خواهند داد، با هزینه‌های تولید بالاتری مواجه خواهند شد و هرگونه افزایش هزینه‌های داخلی سوخت برای جمعیت میلیاردی هند، به معنای ایجاد مشکل برای دولتی است که در آستانه انتخابات عمومی قرار دارد.
اخیراً مسعود رضوانیان، کاردار سفارت ایران در«دهلی‌نو» ابراز کرد که اگر هند به دنبال جایگزینی برای نفت ایران باشد، علاوه بر لغو امتیازات ویژه به این کشور، سایر روابط ایران با هند نیز تحت تأثیر منفی قرار خواهد گرفت. هرچند وی مشخصاً به موضوع خاصی اشاره نکرده، ولی ممکن است منظور وی پروژه بندر چابهار باشد؛ پروژه‌ای که به مثابه دروازه ورود هند برای دسترسی به قلب اوراسیاست. بی‌تردید پروژه چابهار، بسیار فراتر از یک پروژه دریایی- زمینی و سرآغازی بر تحول ژئوپلتیک قاره آسیا است.
به طور خاص منفعت استراتژیک هند در خصوص این بندر در راستای سیاست‌های منطقه‌ای و جهانی آن برای معرفی خود به عنوان یک قدرت رو به ظهور جهانی است. در سطح جهانی هند تمایل دارد از سوی بازیگران جهانی به عنوان قدرتی نوظهور نگریسته شود؛ قدرتی که دغدغه‌های امنیتی آن فراتر از رقابت‌های امنیتی با پاکستان بوده، در تلاش است تا روابطش را با مناطق داخلی اوراسیا گسترش دهد. بندر چابهار در افزایش نفوذ و اثرگذاری هند در افغانستان، آسیای مرکزی، قفقاز و خاورمیانه بسیار کمک‌کننده خواهد بود.
در سطح منطقه‌ای نیز هند چابهار را بدیل بندر کراچی می‌بیند. با توجه به امضای توافقنامه‌های انرژی و زیرساخت‌‌‌‌‌‌ها بین چین و پاکستان و نوع روابط راهبردی هند با افغانستان، هند تمایل دارد روابط سیاسی و بازرگانی این کشور و آسیای مرکزی به پاکستان وابسته نشود. لذا چابهار برای هند به معنای از پیش رو برداشته شدن مانعی به نام پاکستان خواهد بود که در طول سال‌های گذشته همواره سدی در مسیر مبادلات تجاری و معاملات اقتصادی این کشور با کشورهای منطقه آسیای مرکزی و روسیه بوده است.
با این وجود، تأخیرهای مکرر هند در انجام پروژه چابهار، در نهایت ایران را وادار کرده که برای سرعت بخشیدن به عملیات توسعه این بندر به سوی چین و پاکستان متمایل شود. محمدجواد ظریف، وزیر خارجه در سفر ماه گذشته خود به اسلام‌آباد گفت كه تهران از سرمایه‌گذاری چین و پاکستان در چابهار استقبال می‌کند. این تغییر جهت هرچند برای ایران که می‌خواهد از موفقیت اقتصادی بندر چابهار اطمینان حاصل کند دارای توجیه عقلانی است، اما برای هندی‌‌‌‌‌‌ها که چین و پاکستان را رقبای خود می‌پندارند، یک هشدار به شمار می‌آید.
با این تفاسیر اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران زنگ خطری برای هند به شمار می‌آید، چرا که تحریم‌‌‌‌‌‌ها نه تنها کشور‌‌‌‌‌ها و شرکت‌‌‌‌‌‌ها را از تجارت با ایران باز می‌دارد، بلکه تهدید به اعمال تحریم علیه نهادهای مالی که با ایران تجارت می‌کنند، ممکن است به ناتوانی هند در تأمین سرمایه لازم برای گسترش بندر استراتژیک چابهار منجر شود. لذا هرچند هند هنوز موضع رسمی خود را درباره تحریم‌های آتی اتخاذ نکرده است، ولی انتظار می‌رود سفر «هوک» نیز برای امریکایی‌‌‌‌‌‌ها ثمر خاصی نداشته باشد./۹۶۹//۱۰۲/خ
منبع: روزنامه جوان