آنچه که در کرسی نقد کتاب «روش سخنرانی دینی» مطرح شد

به گزارش خبرنگار سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، نشست نقد کتاب روش شناسی دینی در مجتمع دارالولایه جمکران با حضور سه ناقد و نویسنده کتاب برگزار شد؛ در ابتدا قرار بود این نشست در طبقه سوم مجتمع برگزار شود به طبقه دوم منتقل شد که به نظر می رسد به علت تعداد بالای حاضرین چنین جابه جایی در دقیقه 90 صورت گرفت.

کتاب فاقد شیوه نامه است

در این نشست حجت الاسلام محمد جنتی در نقد این کتاب گفت: ماهیت کتاب مشخص نیست که قرار است یک کتاب آموزشی باشد یا مجموعه ای از نظرات علمی و اجتهادی تألیف شده؛ همچنین چینش مطالب گاه به درستی صورت نگرفته است و این در مرحله ششم کتاب بیشتر دیده می شود.

هنگام مطالعه این کتاب از جهت محتوایی با سؤالی مواجه می شویم که آیا متعلمین کتاب با فراگیری آن می توانند سخنرانی مطلوب را فراهم کنند یا صرفا با مفاهیم آشنا می شوند؛ بازبینی و ویرایش کتاب منوط به بازبینی در پاسخ به این سؤال است؛ استنادات مباحث بعضا ناقص ارائه شده و در مباحث انسان شناسانه کتاب استناد قابل توجهی دیده نمی شود.

مباحث انسان شناسانه به درستی مطرح شدند

مباحث انسان شناسانه بسیار خوب و به جا مطرح شده و جا داشت مطالب به آثار مهم علامه طباطبایی و علامه مصباح پیرامون انسان شناسی مستند می شدند؛ در مباحث انسان شناسی یک دنیا حرف و سخن هست.

تدوین کتاب آموزشی سخنرانی لازم است

در ادامه این کرسی نقد حجت الاسلام مجید دهقان دیگر ناقد این نشست با اشاره به لزوم تدوین چنین کتبی برای تدریس روش های سخنرانی گفت:  این کتاب به نیاز جامعه تبلیغی جواب و بسیار جامع و کاربردی بود و همچنین ارجاعات خوبی داشت.

سخن گفتن و سکوت کردن طبق حدیثی از امیر مؤمنان آفاتی دارد که اگر اصول آن رعایت شود سخن گفتن بهتر است؛ برای بهتر شدن کتاب لازم است بر جنبه مهارت آموزی کتاب تأکید بیشتری صورت بگیرد و این مسأله لازم است در حین کار رفع شده و مسائل روشی افزوده شود؛ لازم است کتاب با توجه به کارگاه عملی بازنگری شود و روش تدریس بر مبنای کارگاه عملی باشد.

در متن کتاب غلط های املایی به کمترین میزان است که خیلی جای تحسین دارد اما لازم است یادآوری شود که تشدید های کتاب در بسیاری از نقاط آن نوشته نشده بود؛ در هر بخش هر اصطلاح تعریف شده است که احساس می شود که این تعریف ها مخل به بحث است و برای مثال در تعریف موعظه، موعظه در سنت موعظه در کتاب و... بررسی شده است که به نظر می آید لازم نبود.

کتاب مهارتی باید پر از مثال باشد

اگر قرار باشد این کتاب برای مهارت سخنرانی تدریس شود که کتاب باید پر از مثال باشد و توضیحات نظری پیرامون آن نیز مطرح شود؛ برخی طوری سخنرانی می کنند که انگار در زمانه ای که بزرگ ترین انقلاب معاصر شکل گرفته حضور ندارند و اگر این آدم می خواست قبل از انقلاب هم سخنرانی کند همینگونه پیش می رفت در حالی که باید این کتاب برای یک سخنرانی انقلابی تمدنی روش و مطلب ارائه کند.

مباحث اجرای سخنرانی کمرنگ است

ناقد بعدی حجت الاسلام عباس رضایی بود که بر ارزنده بودن تجارب طلاب و روحانیون تأکید کرد و گفت: سیر منطق کتاب ناقص است و انگار ندارد و در برخی تعریف ها ابهام دیده می شود و علاوه بر آن شیوه نامه تدوین فصول مشخص نیست و در برخی بخش ها تعریف آورده شده و در برخی دیگر تعریفی ذکر نشده است.

روش پژوهشی کتاب مشخص نیست البته بی روش هم نیست و اگر قرار است کتاب مهارت نوشته شود  شیوه نامه متفاوتی را لازم دارد؛ کتابی که برای تدریس تدوین می شود با یک کتاب خود آموز متفاوت بوده و باید به گونه ای تدوین شود که نقش استاد مشخص باشد؛ مباحث مرتبط با اجرای سخنرانی در این کتاب کمرنگ است.

جملات کلیدی و ادعاهای بزرگ این کتاب بعضا بدون استناد آورده شده که از ارزش علمی کار می کاهد و همچنین مثال های که برای یک کتاب با ادعای علمی آورده می شود نباید قابل خدشه باشد؛ برای نمونه در توضیح اینکه تکرار سبب برانگیختن احساسات مخاطب می شود از بیانات مشهور حضرت علی مثال مستند آورده می شود یعنی آنجا که حضرت می فرماید: «الله الله بالایتام و...» آیا در این مثال تکرار سبب تحریک احساس شده یا قسم هم که یکی از عوامل تحریگ احساس است؛ در اصلاح این کتاب در سخنرانی مسأله محور توجه ویژه بشود

همچنین در این جلسه در نقد کتاب تأکید شد که در فصل اسالیب و روش ها در مطلع فصل عناوین روش ها 9 مورد ذکر شده که در توضیح مفصل موارد برخی عناوین یاد نشده اند که نشان از نداشتن شیوه نامه و با عجله جمع شدن کتاب دارد؛ برخی از موارد طرح شده در کتاب جنبه روان شناسی داشته اما به هیچ کتاب یا محتوای روان شناسی استناد نمی شود.

پاسخ های نویسنده به نقد های مطرح شده

در پایان نیز حجت الاسلام ملانوری نویسنده کتاب «روش سخنرانی دینی» با یادداشت موارد طرح شده ناقدین پس از وارد دانستن اغلب موارد طرح شده به ترتیب به آنها پاسخ داد:

به هم ریختگی مطالب در کتاب هست و در تدوین کتاب فهرستی به من دادند که در ذیل هر بحث باید چنین سرفصل هایی گنجانده شود و این چینش غلط به این علت بود که گروه علمی تأیید نمی کرد و بسیاری از مطالب کتاب به همین علت تکراری است؛ در کتاب «چگونه سخنرانی کنیم» حل شده و با اینکه 100 صفحه از این کتاب کمتر است همه مطالب این کتاب را دارا است؛ آنجا هم گروه علمی وجود داشت که نباید تخطی می شد اما چینشی بهتر دارد.

هیچ کتابی نمی تواند مهارت را کامل منتقل کند

وقتی پای فراگرفتن یک مهارت باشد هیچ کتابی نمی تواند مخاطب را از فراگرفتن مهارت و تمرین بی نیاز کند  و نهایت آورده این کتاب برای یک سخنرانی موفق 7درصد است؛ دانش فراوان، اخلاق اجتماعی و معنویت اگر نباشد تأثیری نمی گذارد؛ سخنرانی انقلابی و اقتصادی در روش سخنرانی نمی آید بلکه احتیاج به دانش دارد.

استعداد ذاتی لازمه سخنران بودن است و سخنرانی چیزی نیست که اگر فرد علاقه به حرف زدن یا استعدادش را نداشت با کتاب بتوان آن را حل کرد؛ سخنران موفق به تجربه تکرار و دانش سخنرانی نیز احتیاج دارد و اگر این کتاب را بخواند اما تمرین نکند سخنران نمی شود؛درس روش سخنرانی توانش بی از این 7درصد نیست.

اشکال می گیرند که این مباحث مهارتی نبوده و علمی است که این ادعا از نظر من درست نیست؛ مفاهیم، اصول، مبانی و روش ها مشخص نبودند و ما این تفکیک را در آن زمان اجرا کردیم و چقدر بحث کردیم تا مشخص شود مبنا کدام است و اصول چیست؟

برای پاسخ به یک سؤال سی کتاب مطالعه کردم

یک سری بحث ها روشی بودند و باید گفته شود که چطور بحث را ارائه کنیم که همین ارائه کردن مطلب مگر غیر از اجرای سخنرانی است که گفته شده این کتاب به اجرای سخنرانی وارد نشده است؛ بله اگر دنبال یک کارگاه اجرایی و عملیاتی هستیم که در آن زمان قرار شد که مباحث گروه های مهارتی آورده نشود.

مبانی انسان شناسانه اگر استنادی به آثار مرحوم آیت الله مصباح ندارد یکی از نقد های مطرح شده بود؛ زمانی که این کتاب نوشته می شد و مباحث انسان شناسانه را نوشتیم هیچکس به فکر چنین مباحثی در رشته تبلیغ نبود؛ به ما گفتند که حوزه های اثرگذاری سه مورد هستند که من با خود گفتم که چرا چهار تا نیست؟ به چه دلیل؟

در کتاب های روان شناسی در خصوص نگرشی که برخی روان شناسان مطرح می کنند معنایی خاصی مد نظر دارند که سه بعد اندیشه، احساس و رفتار را در نظر دارند؛ آن زمان فقط برای درک این مسأله 30 کتاب خواندم در حالی که در آن زمان استدلال علمی برایش وجود نداشت.

در کتاب های آیت الله مصباح هم چنین قصه ای در انسان شناسی و این سه حوزه را معقتد هستند و در کتاب جدید هم همه این مباحث حذف شدند چون جای طرح چنین مباحثی در این کتاب نیست و در رشته تبلیغ کتب دیگری عهده دار طرح مباحث مبنایی شده اند.

تشدید و ویرگول ها کار ویراستار است و این کتاب اصلا ویرایش نشده است؛ حقیقتا بعضی تعاریف اضافی است و من هم نیاورده بودم که در ارزیابی تکلیف کردند تعریف ها اضافه شود که فایده ای هم ندارد البته بعضی هایش حد و مرز را مشخص می کرد.

این کتاب مثال اجرایی ندارد و اگر می خواستیم با رعایت محتوا های تکلیف شده با مثال های اجرایی آورده می شد به همان کتب 10 جلدی مؤسسه امیر بیان می رسیدیم در حالی که برای درس دو واحدی کتاب نباید بیش از 300 صفحه تدوین شود و تمارین کار کتاب کمک آموزشی است.

شیوه نامه در آن زمان در معاونت تبلیغ برای تدوین کتب درسی وجود نداشت؛ مخاطب کتاب هم طلاب رشته تخصصی تبلیغ بوده است و اگر در حوزه خواهران هم تدریش شد به علت نبود کتاب دیگری است بود؛ درباره اسالیب که گفته شده همان 9 تا است؛ اگر کتاب های کمک آموزشی اضاف شود می تواند مشکل را تا حد زیادی حل کند و زمان تدوین کتاب مباحث سخنرانی دو واحد که در حال حاضر در عنوان های مختلف به تعداد 40 واحد طراحی شده است.