کدام قلب می تواند حلاوت و شیرینی یاد خدا را درک کند؟

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در خراسان رضوی، حجت‌الاسلام‌ علی خیاط، رئیس دانشگاه رضوی در شرح دعای روز چهارم ماه مبارک رمضان به تبین معارفی همچون به پاداشتن اوامر الهی و حلاوت یادخدا و نیز روحیه شکرگذاری پرداخت که در ادامه ارائه می شود:

اللهمّ قوّنی فیهِ علی اقامَةِ امْرِکَ واذِقْنی فیهِ حَلاوَةَ ذِکْرِکَ و اوْزِعْنی فیهِ لاداءِ شُکْرَکَ بِکَرَمِکَ واحْفَظنی فیهِ بِحِفظْکَ وسِتْرِکَ یـا ابْصَرَ النّاظرین

در این دعای کوتاه در چهارمین روز ماه مبارک رمضان چهار خواسته را روزه دار از خداوند متعال درخواست می کند می گوید خدایا مرا نیرومند کن، توان ببخش که امر تو را به پا دارم دوم آنکه شیرینی و حلاوت یاد و ذکر خودت را به من بچشان و سوم اینکه با کرم خودت من را مهیای سپاس از نعمت هایت کن و در بخش چهارم آنکه خدایا من را حفظ کن! نگه دار از اینکه دچار لغزش شوم و اگر چنین شد پرده پوشی کن.

انسان اگر می خواهد اوامر الهی را به پای دارد چه امر الهی مربوط به مسائل فردی ما مثل اقامه روزه یا نماز و چه اوامر اجتماعی که مربوط به مسولیت اجتماعی انسان است در هر صورت برای اینکه بتواند اوامر الهی را به پای دارد باید دارای توان جسمی باشد تا خدمت و کار کند از این رو در دعای کمیل داریم « قَوِّ عَلى خِدمَتِكَ جَوارِحي وَاشدُد عَلَى العَزيمَةِ جَوانِحي» انسان هم نیازمند قدرت بدنی است برای اینکه بتواند این اوامر را در  شکل ظاهری اقامه کند و هم نیاز به قدرت روحی دارد اگر انسان از توان روحی و بصیرت کافی برخوردار نباشد نمی تواند آن روح عمل را درک کند و با اخلاص و توجه به پروردگار کار را به سرانجام برساند.

بنابراین فراز نخست دعای کمیل که اشاره شد بر انجام ظاهری و فراز بعدی بر قوت روحی و روانی تاکید می کند. یکی از مهمترین مسائلی که به انسان توان می دهد توفیق می بخشد که قدرت بگیرد برای امر الهی مواظبت بر غذای خود است خیلی مهم است که انسان توجه کند و نگذارد در زندگی او لقمه حرام وارد شود به اندازه اندک هم که وارد شود آثار روحی و فیزیکی دارد که بُعد روحی آن بیشتر است و روح را  آلوده می کند که دیگر توانی برای آمدن به میدان جهت انجام امر الهی باقی نماند.

 اگر از نظر روحی آماده باشد جسم مرکبی است در خدمت روح که می تواند بر انجام اوامر الهی یاری رساند. بر سر هر سفره ای نمی توان بدون توجه نشست یا خدای نکرده در کار خود کم کاری کند به گونه ای که لقمه حرام وارد زندگی شود استفاده از هر خوردنی و نوشیدنی بدون دقت درست نیست در سوره عبس دارد که «َلْيَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلى‌ طَعامِه» هم جنبه ظاهری و هم باطنی اینجا مورد نظر است نگاه کند دقت داشته باشد باید توجه کرد انسان معارفش را از کجا بگیرد. انسان با توجه، توان پیدا می کند اوامر الهی را در تمام ابعاد خودش اجرا کند.

درخواست دوم چشیدن حلاوت ذکر و یاد خداست هرچیزی طعم و مزه ای دارد همینطور که نوشیدنی ها خوردنی دارای طعم است امور معنوی نیز چنین است منتهی باید انسان ذائقه آن را برای خود فراهم کند تا چنین نشود لذت نمی برد انسانی که مریض است از بهترین غذا لذت نمی برد بلکه ممکن است بوی او بدحالی پیش آورد در رابطه با عبادات و ذکر الهی نیز چنین است اگر ذائقه ایجاد شود حلاوت و شیرینی یاد خدا را حس و درک کرده و می چشیم که بسیار مهم است.

 در قران « أَلَا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» آمده اما کدام قلب؟ قلبی که می تواند لذت را درک کند در حالات بزرگان داریم کسانی که تمام شب یا بین الطلوعین را به نماز و دعا مشغول بودند از این حلاوت بهره مند بودند اگر لذت نبردیم می شود لغلغه زبان که عجله می کند زودتر تمام شود اما اگر آمادگی روحی پیدا کند از این ذکر الهی و یاد خدا لذت می برد و این نیازمند مراقبه است مراقب زندگی و لقمه و رفتار و عملکردش باشد که روحش آلوده نشود در این صورت از ذکر لذت می برد در حالات اهل بیت و امام مجتبی علیه السلام دارد وقتی نزدیک نماز ظهر می شد از قبل آماده بود که مشتاقانه وارد نماز شود برای ائمه و حتی غیر آنها نیز کسانی این حس و حالات را داشتند. امام خمینی هم در لحظات اخر عمرشان با آن جسم مریض که به زحمت یاری می کند اما یاد خدا را فراموش نمی کند در سخت ترین لحظات نماز و قرآن می خواند. این روحی است که طعم و حلاوت ذکر خدا را چشیده انسان چنین چیزی را باید برای خود فراهم کند.

لذت حلاوت ذکرت را چه چیزی از انسان می گیرد در روایت داریم عدم عمل به علم و دانشی که آموخته سبب می شود خداوند حلاوت یاد خودش را از او بگیرد و این عذاب است که نتواند از مناجات با خدا و ذکر و یاد او لذت ببرد.

سومین تقاضا توفیق شکرگذاری است که این روحیه بسیار ارزشمندی است باید در انسان وجود داشته و انسان آماده سپاسگذاری از نعمات الهی باشد به مقتضای بیان قرآن هرگز انسان توان ندارد که شکر کامل نعمات الهی را بجا آورده و حتی آنها را بشمارد « وَإِنْ تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا » نعمت های خدا هر روز به سمت شما نازل می شود به هر طرف بنگرید غرق آن هستید و حتی بسیاری از آنها را درک نمی کنید مثل حیات و داشتن سلامتی و فرزند و دوست و همسر خوب و امنیت و غیره.. به هر حال شکر الهی وظیفه ای است که هموار باید انجام داد و هرچه شاکر باشیم نعمتش افزون می شود در حکمت نهج البلاغه دارد که شما اگر شکر نعمت را یاد گرفتید و بدان توجه داشتید از فزونی نعمت ایمن باشید یقینا نعمت افزون خواهد شد.

مسئله شکرگذاری در زندگی انسان بسیار اهمیت دارد امام سجاد علیه السلام در اولین دعا از ادعیه صحیفه بدان اشاره دارد و روحیه شکرگذاری را حد و مرز بین انسانیت و حیوانیت قرار می دهد می فرماید اگر انسان نعمت هایی را که دارد بدون توجه استفاده کند و این نعمت های پی در پی را شکر نکند « لَخَرَجُوا مِنْ حُدُودِ الْإِنْسَانِیةِ إِلَی حَدِّ الْبَهِیمِیةِ» داخل در مرز حیوانی می شود بعد هم که «کالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ » می شود.

سعدی می گوید « از دست زبان که برآید کز عهده شکرش بدرآید » واقعا توان این را نداریم بنابراین می گوئیم خدایا این توفیق شکرگذاری را به ما عنایت کن و همین را هم با کرم خودت مهیا کن، خود شکرگذاری هم لطف خدا را می طلبد و نیازمند شکرگذاری است این روحیه خود نعمتی است که باید بر آن هم شاکر بود.

چهارمین درخواست حفظ از خظا و گناه و پوشش لغزش است انسان ها دچار غفلت می شوند وقتی عصیان کردیم اشتباه و خطا مرتکب شدیم از این رو از خدا می خواهیم اولا ما را در این دنیای پرحوادث و خطرات و مشکلات زندگی های امروز که جلوی پای انسان به هر مسیری که می رود گویا مین گذاری شده، حفظ کند! هر لحظه ممکن است انسان دچار اشتباه یا گناه و خطایی بشود و از پی آن گرفتاری های متعددی پدید آید خدای ناکرده آبرویی از کسی ببرد یا اشتباهی دیگری کند و یا خودش دچار معصیتی شود و امثال این ها که فراوان است. در ارتباطات اجتماعی ممکن است دچار خطا شود یا حقی را ضایع کند هر کاری ممکنن است اتفاق بیفتد بنابراین از خدا می خواهیم که مارا حفظ کند توان بدهد دچار لغزش نشویم دست مارا گرفته و هدایت کند.

حال اگر دچار گناه و اشتباه شدیم چه؟ ممکن است در حین خطا یا گناهی بچه ای ما را ببیند آن کار را ترک می کنیم حال خدای سبحان کسی که « يَعْلَمُ خائِنَةَ الْأَعْيُنِ وَ ما تُخْفِي الصُّدُورُ» است در محضر او دچار اشتباه شویم چه؟ هرلحظه ممکن است آبرو به خطر بیفتد و هیچ بستر آبرومندی در دنیا برای ادامه زندگی اش نباشد از این رو از خدا می خواهیم ما را از خطا حفظ کند اگر دچار لغزش شدیم آن را بپوشاند و نگذارد دیگران بینند بلکه توفیق بدهد توبه کنیم.

خدایا اگر دچار نافرمانی شدیم از تو که ناظر و شاهدی می خواهیم این عیب را بپوشانی تا آبروی ما در نزد دیگران حفظ شود! امیدواریم این چهار دعا در حق ما مستجاب و از برکات آن بهره مند شویم./933/