تفاوت مشروطه در جهان عرب و ترکیه با ایران

حجت‌الاسلام رضا رمضان نرگسی استادیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) در گفت‌وگو با خبرنگار سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، در بیان تفاوت‌های اصلی مشروطه‌خواهی در ایران، ترکیه و مصر، گفت: تفاوت اصلی اینجاست که مشروطه‌خواهی ایران از بطن دین و سنت نشأت گرفته است؛ در حالی که جنبش مشروطه‌خواهی ترکیه و بقیه کشورها یک جنبش وارداتی است.

استادیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) افزود: رهبران سنت یعنی رهبران دینی در ایران، پرچمدار مشروطیت بودند؛ مرجعیت شیعه بالاترین پست رهبری دینی در جهان شیعه است؛ آخوند خراسانی، میرزا خلیل تهرانی، شیخ عبدالله مازندرانی سرمداران مرجعیت شیعه در نجف سید عبدالله بهبهانی، سید محمد طباطبایی و شیخ فضل الله نوری در تهران و حاج نور الله اصفهانی، سید عبدالحسین لاری، و آقا نجفی اصفهانی و برادرش شیخ نور الله اصفهانی، آیت‌الله بهاری، عراقچی، شیخ علی فومنی و ملا محمد خمامی در شهرستان‌ها این نقش را داشتند.

وی سنت را در عرف جامعه‌شناسی عقاید خرافی عنوان کرد و ابراز داشت: در عرف ما سنت همان دین است و تقریباً پرچمداران این سنت پرچمدار مذهب تشیع بودند که در تعجب همگان مشروطه خواه شدند؛ آیت‌الله نائینی رساله تنبیه الامه و تنزیه المله را نوشت؛ آیت‌الله حاج نور الله اصفهانی رساله مقیم مسافر و آیت‌الله سید عبدالحسین لاری سه رساله در این زمینه نوشت.

حجت‌الاسلام رمضان نرگسی افزود: این آیات برای مشروطه نوشتند، بسط دادند، طرح نظریه کردند و حتی سید عبدالحسین لاری نظریه مشروطه مشروعه را در این باره منتشر کرد؛ عمده تفاوت اینجاست که تجدد دینی در ایران از بدو، بومی دینی است و اساس دموکراسی را از غرب نگرفتند بنابراین این مشروطه و دموکراسی ریشه از تعالیم حکومت امیر المؤمنین علی (ع) دارد؛ ریشه در تعالیم قرآن دارد؛ البته آیت‌الله نائینی با جدیت معتقد است که غرب، دموکراسی خود را از اسلام گرفته است.

استادیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) مشروطه در جهان عرب و ترک را با ایران متفاوت توصیف و تصریح کرد: کواکبی مثالی مشخص است که تحت تأثیر غرب فعالیت می‌کند؛ سید جمال مشکوک است و در صحبت از مشروطه یکی به نعل و یکی به میخ می‌زند؛ جایی تحت تأثیر غرب است و جای دیگر بومی فکر کند؛ جهان ترک کاملاً تحت تأثیر غرب و به طور کامل به دنبال تجدد غربی هستند.

وی همین تفاوت در مشروطه ایران و کشورهای دیگر را دلیل تفاوت در گسترش غرب‌گرایی در ایران و دیگر کشورها عنوان کرد و توضیح داد: چنین نگاهی به مشروطه باعث شد تا غرب‌گرایان در ایران پیروز نباشند و وقتی به ظاهر در ایران مسلط شدند حتی با استبداد جدید به شکل خشن نتوانستند غرب‌گرایی را نهادینه کنند و هیچ وقت غربگرایی در ایران ریشه ندواند و مانند گلی مصنوعی بود.

حجت‌الاسلام رمضان نرگسی با بیان اینکه در عوض غرب‌گرایی در بین اعراب و ترک‌های منطقه بسیار قوت گرفت و امروز اسلام گرایی در جهان عرب تنها اسلام‌گرایی خشن مانند اخوان المسلمین و وهابیت است گفت: اگر امروز در جهان عرب و ترک، اسلام گرایی وجود دارد تحت تأثیر انقلاب اسلامی و ایران شکل گرفته است؛ انقلاب اسلامی است که اسلام خواهی را در آن‌ها زنده کرد و الا اگر انقلاب اسلامی نبود، آن‌ها از بین رفته بودند.

استادیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) تفاوت در غرب‌گرایی را باعث توجه کم و زیاد مردم کشورهای منطقه به سیاسیون گذشته عنوان کرد و افزود: به دلیل احترام سکولاریسم، آتاتورک در ترکیه محترم است؛ ولی رضاخان منفور ملت شد؛ رضاخان در بین ملت به عنوان کسی که علیه آیین‌ها و فرهنگ ملی قیام کرد، شناخته شد، نه به عنوان کسی که کشور را نجات داد.

وی در پایان تأکید کرد: کشورهای دیگر به دنبال تجدد دینی و ملی بودند؛ در ترکیه به دنبال تجدد غربی و وارداتی بودند؛ مانند یک بچه که زرق و برق دنیا چشمش را می‌گیرد اما در ایران رهبری علما باعث فریب نخوردن مردم شد و به این مسأله به عنوان فرصتی نگاه کردند که می‌توانستند از این فرصت محتوای اصیل اسلام را در جایی اجرا کنند.