ذکر و ورد ما کتاب و سنت است/ گم شدن عمل در عالم تکوین راه ندارد
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حضرت آیت‌الله عبدالله جوادی آملی سه‌شنبه در درس خارج تفسیر خود که در مسجد اعظم برگزار می‌شود، گفت: سوره مبارکه فصلت که در مکه نازل شد، علاوه بر خطوط کلی دین و فقه از خطوط کلی اخلاق و موعظه هم برخوردار است، بعد از هر برهانی درباره هر اصلی از اصول دین مسائل عملی و ایمان و اخلاق را هم بازگو می‌کند.
وی با اشاره به آیه «وَلَوْ جَعَلْنَاهُ قُرْآنًا أَعْجَمِیًّا لَّقَالُوا لَوْلَا فُصِّلَتْ آیَاتُهُ أَأَعْجَمِیٌّ وَعَرَبِیٌّ قُلْ هُوَ لِلَّذِینَ آمَنُوا هُدًى وَشِفَاء وَالَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ فِی آذَانِهِمْ وَقْرٌ وَهُوَ عَلَیْهِمْ عَمًى أُوْلَئِکَ یُنَادَوْنَ مِن مَّکَانٍ بَعِیدٍ ﴿44﴾»، افزود: می‌فرماید وقتی متکلم حق بود و کلام هم حق بود و مخاطب و گیرنده هم امین بود هیچ بهانه‌ای برای شنونده‌ها نیست، اگر ما این کتاب را مجمل و مبهم نازل می‌کردیم شما نقد داشتید، اگر کلام و خطاب مشکل نداشت و گیرنده مشکل داشت، باز هم شما حرف داشتید، اما وقتی نه کتاب و نه گیرنده مشکل نداشت، شما حرفی نداشتید.
مفسر برجسته قرآن کریم بیان کرد: نه مخاطب ما اعجمی است و نه خطاب ما اعجمی است، نه عجمه و ابهام و پیچیدگی و ابهام در کلام ما است و نه گیرنده بد می‌گیرد، در سوره مبارکه شعرا که قبلا گذشت فرمود مبدأ فاعلی خداوند است و آن فرشته‌ای که حامل وحی است امین است و نه عمدا و نه سهوا کم یا زیاد نمی‌کند، روحی است امین محض و این کتاب هم هیچ گنگی درش نیست با یک زبان عربی مبین بر قلب پیامبر اکرم(ص) نازل شده است.
وی با بیان این که پیامبر اکرم(ص) در سه مقطع انسان کامل است، گفت: آن مرحله‌ای که می‌گیرد، معصوم است، در آن مرحله‌ای که نگهداری می‌کند، معصوم است و در آن مرحله که ابلاغ می‌کند، معصوم است، فرمود قرآن را از جانب خدای متعال نازل کرده است، صدر و ساقه پیامبر اکرم(ص) را عصمت فراگرفته است.
حضرت آیت‌الله جوادی آملی گفت: کلام ما هم که هیچ ابهامی در آن نیست، اگر کلام مبهم بود، اشکال می‌کردید، اگر مخاطب مشکلی داشت باز هم اشکال می‌کردید، اما نه کلام و نه مخاطب اشکال دارد، در سوره مبارکه شعرا از عظمت مخاطب سخن به میان آورد و فرمود اگر مخاطب غیرعرب بود، ایمان نمی‌آوردند.
وی ادامه داد: اما در سوره مبارکه فصلت درباره این سخن به میان آورد که قرآن اعجمی یعنی مبهم نیست، در صدر همین سوره فرمود این کتاب کتابی است که آیاتش به تفصیل بیان شده است، مشکل در خود شما است، یا عالم نیستید یا قائم به علم نیستید.
مؤلف کتاب مفاتیح‌الحیات خاطرنشان کرد: به وجود مبارک پیامبر(ص) فرمود اگر کسی مشکل نداشته باشد، این واقعا چراغ است، اینان یا کور هستند یا کر، چون دور از منطقه وحی هستند نه گوینده را می‌بینند و نه کلام را می‌شنوند، دستی از دور بر کلام دارند و انکار می‌کنند، این‌ها خیلی فاصله دارند برای این که کلام الهی را نمی‌شنوند و رسول الهی را نمی‌بینند.
وی با اشاره به این که اگر کسی خیلی دور باشد، نه حرف گوینده را می‌شنود و نه خود گوینده را می‌بیند که در این آیه از این تمثیل به خوبی استفاده کرد، اظهار کرد: در بخشی از آیات قرآن کریم فرمود اینان به تو نگاه می‌کنند اما تو را نمی‌بینند، بنابراین خطاب ابهامی است، نه در رسول ما که نه او اعجمی و نه کتاب اعجمی است، نه در بیان پیامبر(ص) نارسایی است و نه در کتاب اما چون شما دور هستید از این مطلب اطلاعی ندارید.
هر کس باید به درون خودش سری بزند
حضرت آیت‌الله جوادی آملی اظهار کرد: اینان از دور منادا هستند، منادی ما ندا می‌دهد که ای مردم بیایید، اینان نمی‌شنوند، بگوید ای کسانی که ایمان آوردید، نمی‌شنوند، بگوید ای اهل کتاب نمی‌شنوند، بگوید ای صاحبان خرد، نمی‌شنوند، نه ندای خاص و نه ندای عام را می‌شنوند.
وی با اشاره به آیه «وَلَقَدْ آتَیْنَا مُوسَى الْکِتَابَ فَاخْتُلِفَ فِیهِ وَلَوْلَا کَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِن رَّبِّکَ لَقُضِیَ بَیْنَهُمْ وَإِنَّهُمْ لَفِی شَکٍّ مِّنْهُ مُرِیبٍ ﴿45﴾»، ابراز کرد: درباره حضرت موسی(ع) نقل می‌کند که ما به او کتاب دادیم، اما وضع مردم آن زمان هم مانند وضع زمان شما است که گوش نمی‌کردند، موسای کلیم(ع) مبرای از اعجمی بودن بود و کتاب او هم مبین و غیر اعجمی بود، اما آنان گوش نکردند.
مفسر برجسته قرآن کریم گفت: عالم عالم آزمون است تا بالاخره افراد با بینه و دلیل به سمت سعادت و شقاوت حرکت کنند، اگر این قانون نبود ما زود حیات آنان را خاتمه می‌دادیم، زیرا آنان یک شکی دارند که انسان را سرگردان می‌کنند، هم شک علمی دارند و هم تردید عملی دارند که بین ایمان و کفر هستند، فرمود اینان اهل شک و شبهه هستند با این که حجت الهی بالغ شد.
وی با قرائت آیه «مَنْ عَمِلَ صَالِحًا فَلِنَفْسِهِ وَمَنْ أَسَاء فَعَلَیْهَا وَمَا رَبُّکَ بِظَلَّامٍ لِّلْعَبِیدِ ﴿46﴾» بیان کرد: هر کس باید به درون خودش سری بزند و ببیند که در درون او چه کسی هست، آیا شیطان قرین انسان است یا فرشتگان وجود دارد، خیلی موارد است که انسان می‌بیند در دلش تصمیماتی گرفته می‌شود این یا الهام است که مبدا فرشتگانی دارد یا وسوسه است که مبدا شیطانی دارد، این پندارهایی که در دل انسان ظهور می‌کند از آن انسان است.
حضرت آیت‌الله جوادی آملی بیان کرد: ما همواره باید به درونمان سری بزنیم و ببینم اگر غوغایی هست ببینم مشکل ما چیست، به این فکر نباشیم که دیو چو بیرون رود فرشته درآید، این دیو نفس به آسانی بیرون نمی‌آید، اگر فرشته‌ای باشد خودش این وسوسه و خاطرات را بیرون می‌کند، اگر آن کار برای ما سخت بود، می‌شود آن دیو را بیرون کرد.
وی گفت: ما یا حب و بغض خوب داریم یا حب و بغض بد داریم، ببینیم در درون ما چه کسی قرار دارد، فرمود ذات اقدس اله از عمل ما بی‌نیاز است، هیچ کس کاری را بیرون از ذات خود نمی‌کند، عمل مختص عامل است، اگر کسی کاری را انجام داد آن موجود می‌شود و اگر موجود شود در خط تولید می‌افتد.
گم شدن عمل در عالم تکوین راه ندارد
مؤلف کتاب مفاتیح‌الحیات ابراز کرد: ممکن نیست چیزی موجود شود و با مبدأ فاعلی‌اش ارتباط نداشته باشد، هیچ ممکن نیست عملی از زید صادر شود و به دامن عمرو بچسبد، گم شدن عمل در عالم تکوین راه ندارد، تعطیل در عالم راه ندارد که ما یک موجود بیکار در عالم داشته باشیم.
وی با اشاره به این که اگر فرمودند کذب به سرمقصود نمی‌رسد، به خاطر همین موضوع است، ادامه داد: این مطلب را علامه طباطبایی در المیزان فرمود، چون هر موجودی به صاحب کار خود چسبیده و او را رها نمی‌کند در جایی آن فرد را رسوا می‌کند، در سوره مبارکه اسرا فرمود کار بد مختص به صاحب کار است و کار خوب مختص به صاحب کار است.
حضرت آیت‌الله جوادی آملی اظهار کرد: اما در محل بحث فرمود که هر کس بد کرد، واقعا به خود بد کرده است و آثار ضعیفش به دیگری می‌رسد و هر کس خوب کرد واقعا به خودش خوب کرده است و آثار ضعیف این عمل به دیگری می‌رسد. اگر ذات اقدس اله یک ذره ظلم بکند، می‌شود «ظلام»، چون اگر ذره‌ای ظلم بکند به همه موجودات ظلم کرده است.
وی افزود: این که بزرگان حکمت فرموده‌اند عالم آن قدر منظم است و آن قدر اندازه‌گیری شده است که اگر یک موجود را از سر جایش برداریم، جایی دیگر برای او نمی‌توانیم پیدا کنیم، عدد هشت بین هفت و نه است، جای دیگری جای این عدد نیست.
مفسر برجسته قرآن کریم درباره نظم عالم خاطرنشان کرد: این قدر عالم منظم است، اگر به یک ذره‌ای از ذرات عالم آسیب برسد، این می‌شود، ظلام، اگر به عدد هشت یک فشاری بیاید که قدری کنارتر برود، به همه اعداد فشار آورده می‌شود، چون عالم منظم است.
وی با بیان این که در نظام تشریع دست انسان باز است که معصیت بکند یا نکند، ابراز کرد: این در نظام تشریع انسان آزاد است تا این که در قیامت به حساب انسان برسد اما در نظام تکوین این مطلب صحیح نیست، فرمود تمام کارها به مسأله معاد بازمی‌گردد که از عناصر محوری سوره مبارکه فصلت است.
نام خدا بر لب و یاد او در دل برای انسان کارساز است
حضرت آیت‌الله جوادی آملی با اشاره «إِلَیْهِ یُرَدُّ عِلْمُ السَّاعَةِ وَمَا تَخْرُجُ مِن ثَمَرَاتٍ مِّنْ أَکْمَامِهَا وَمَا تَحْمِلُ مِنْ أُنثَى وَلَا تَضَعُ إِلَّا بِعِلْمِهِ وَیَوْمَ یُنَادِیهِمْ أَیْنَ شُرَکَائِی قَالُوا آذَنَّاکَ مَا مِنَّا مِن شَهِیدٍ ﴿47﴾»، گفت: تمام کارها به مسأله معاد بازمی‌گردد، زیرا صبغه تنبیهی و تبلیغی هم دارد، فرمود اکر درباره قیامت مطلبی را خواستند بفهمند، آنان علم ندارند، علم قیامت نزد خداوند متعال است و هیچ میوه‌ای از شکوفه‌اش مگر به علم الهی بیرون نمی‌آید.
وی گفت: فرمود هیچ مادری اعم از انسان و حیوان فرزندی را در رحم و زهدان خود نگاه نمی‌دارد مگر به علم الهی و هیچ انثی باردار نمی‌شود و بار خود را به زمین نمی‌گذارد مگر به علم پروردگار که در قیامت مشرکان را حاضر می‌کنند که این بت‌هایی که گفتید کجا رفتند و چه کاری از این‌ها ساخته است.
مؤلف کتاب مفاتیح‌الحیات ادامه داد: اگر مؤمنی واقع بین تابع قرآن و عترت بود و ده کار داشت و یک کارش بهترین کار بود، خداوند همه این حسنات را به قیمت آن بهترین کارش می‌خرد، یا درباره کفار می‌فرماید که ما کاری با معاصی صغیر و متوسط نداریم، ما شرک را در نظر می‌گیریم و آن را عذاب می‌کنیم، غیبت و دروغ آنان را کاری نداریم بلکه شرک آنان در نظر می‌گیریم.
وی در پاسخ به پرسشی درباره ذکر و ورد ابراز کرد: ذکر و ورد ما کتاب و سنت است، ما از چه کسی ذکر و ورد بگیریم، اگر روایتی باشد که آن بر چشم و بر سر است، اما اگر دلیل نباشد، نباید آن را دنبال کرد، نام خدا بر لب و یاد خداوند در دل این‌ها کارساز است، اگر روایتی بود که فلان ذکر را بنویسید یا فلان دعا را بنویسید، اطاعت می‌کنیم اما اگر ندانیم نمی‌توانیم دنبال کنیم./914/