شماره 26 دوفصلنامه علمی «پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده» منتشر شد

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، بیست و ششمین دوفصلنامه علمی «پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده» به صاحب امتیازی جامعه المصطفی العالمیه با سردبیری علی نقی فقیهی منتشر شد.

این مجله در 8 مقاله منتشر شده و عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات به شرح زیر است:

تحلیل جامعه‌شناختی رابطه میزان درآمد و رضایت‌مندی اقتصادی خانواده بر جامعه‌پذیری شهروندی فرزندان؛ با تأکید بر مبانی جامعه‌پذیری اسلامی

حمید بابائی؛ باقر ساروخانی؛ مصطفی ازکیا؛ مجید رادفر

چکیده: پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه میزان درآمد و رضایت‌مندی اقتصادی خانواده بر جامعه‌پذیری شهروندی فرزندان و مؤلفه‌های آن، با تأکید بر مبانی جامعه‌پذیری اسلامی به‌روش غیرآزمایشی از نوع همبستگی انجام شد. جامعه آماری شامل کلیه خانواده‌های کودکان دبستانی شهر تهران بود که تعداد 726 خانواده بااستفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی چندمرحله‌ایی به‌عنوان نمونه پژوهشی انتخاب شدند. اطلاعات پژوهش بااستفاده از پرسش‌نامه دموگرافیک و پرسش‌نامه محقق‌ساخته جامعه‌پذیری شهروندی فرزندان جمع‌آوری شد که پایایی این پرسش‌نامه به‌روش آلفای کرونباخ 897/0 محاسبه بود. داده‌های پژوهش به‌روش تحلیل عامل تأییدی، ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندمتغیره با استفاده از نرم‌افزار SPSS 24  تحلیل شد. نتایج نشان داد که افزایش میزان درآمد خانواده سبب تضعیف مسئولیت‌پذیری فرزندان شده‌است و با جامعه‌پذیری شهروندی، منطقی‌بودن و نقدپذیری فرزندان رابطه معناداری ندارد. همچنین افزایش رضایت‌مندی اقتصادی خانواده موجب تقویت جامعه‌پذیری شهروندی، مسئولیت‌پذیری، منطقی‌بودن و نقدپذیری فرزندان شد.

بازکاوی فقهی- حقوقی حق استمتاع زوجه با تأکید بر لزوم مزاج‌شناسی زوجین

سیده فائزه صفدرزاده؛ الهام شریعتی؛ محمد روشن؛ سکینه اطلابی

چکیده: رعایت حقوق جنسی ازجمله مصادیق حسن معاشرت است و خودداری زوج نسبت به تأمین نیاز جنسی زوجه به‌‌صورتی‌‌که زن رضایت روانی، جسمی و عاطفی نداشته باشد، می‌‌تواند یکی از موارد نشوز مرد باشد. پژوهش حاضر به‌روش اسنادی- تحلیلی و با هدف بازکاوی فقهی - حقوقی حق استمتاع زوجه، به‌عنوان مصداقی از حسن‌معاشرت، با تأکید بر لزوم مزاج‌شناسی زوجین انجام شد. بدین‌منظور کلیه منابع مکتوب مربوطه اعم از کتب و مقالات علمی مورد بررسی قرار گرفت. براین‌اساس توسعه در مفهوم حق استمتاع، توجه به ضرورت بازنگری در دیدگاه‌‌های فقهی و قوانین مدنی حول محور حقوق جنسی زوجه و تبیین حدود معاشرت به‌معروف در مناسبات زوجین برمبنای تأمین غریزه جنسی زوجه بررسی و تحلیل شد. نتایج نشان داد که باتوجه به انحصار تأمین نیاز جنسی زن از سوی شوهر و الزام شرعی و قانونی ایشان به رعایت حسن‌معاشرت، برای دستیابی به اهدافی همچون افزایش میزان تعهد زناشویی، حفظ حیا در میان زنان، استواری بنیان خانواده و کاهش آمار طلاق، حق استمتاع زوجه باید در قانون تصریح  شود و در حیطه سیاست‌‌گذاری و اجرا نیز این حق به‌عنوان یکی از اصلی‌‌ترین لوازم تحکیم بنیان خانواده، مورد توجه قرار گیرد. همچنین ضمانت اجرایی نظیر الزام زوج به اخذ مشاوره در این زمینه مورد تأکید قانون‌گذار باشد.

مقایسه اثربخشی ذهن‌آگاهی و ایماگوتراپی برصمیمیت و تعهد در زوجین دارای همسر مبتلا به کمبود توجه و بیش‌فعالی

شکوه بهشتی نژاد؛ فلور خیاطان؛ غلامرضا منشئ

چکیده: پژوهش حاضر با هدف مقایسه اثربخشی ذهن‌آگاهی و ایماگوتراپی بر صمیمیت و تعهد در زوجین دارای همسر مبتلا به اختلال کم‌توجهی- بیش‌فعالی به‌روش نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه گواه و دوره پیگیری انجام شد. جامعه آماری شامل زوجین دارای همسر بیش‌فعال و کم‌توجه مراجعه‌کننده به مراکز مشاوره شهر اصفهان بود که تعداد 45 زوج باروش نمونه‌گیری در دسترس برای ورود به پژوهش انتخاب و به‌طور تصادفی و به‌تعداد مساوی در گروه‌های آزمایش و گواه گمارده شدند. مداخلات آزمایشی طی 8 جلسه آموزش ذهن‌اگاهی و 10 جلسه آموزش ایماگوتراپی بر روی گروه‌های آزمایشی اجرا شد. اطلاعات پژوهش با استفاده از مقیاس صمیمیت زناشویی والکر و تامپسون، پرسش‌نامه تعهد زناشویی آدامز و جونز و پرسش‌نامه بیش‌فعالی وندر یوتا جمع‌آوری و داده‌ها با استفاده از تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر تحلیل گردید. باتوجه به نتایج، بین گروه‌های آزمایش ذهن‌آگاهی و ایماگوتراپی با گروه کنترل در پس‌آزمون، اختلاف معنی‌داری وجود داشت و  اثر ایماگوتراپی بر افزایش صمیمیت و تعهد زناشویی زوجین بیشتر از ذهن‌آگاهی بود.

اثربخشی درمان مرور زندگی مبتنی بر بخشودگی بر افزایش رضایت زناشویی و بخشش زنان در مواجهه با خیانت زناشویی همسر

زهرا سادات ایزدی؛ یاسر رضاپور میرصالح؛ آزاده چوب فروش زاده

چکیده: پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی درمان مرور زندگی مبتنی بر بخشودگی بر افزایش رضایت زناشویی و میزان بخشش زنان دچار خیانت زناشویی همسر به‌روش نیمه‌آزمایشی از نوع مطالعه موردی با استفاده از خط پایه انجام شد. جامعه آماری شامل زنان متأهل مراجعه‌کننده به مراکز مشاوره شهر سپاهان بود که به علت خیانت زناشویی همسر به آن مراکز مراجعه داشتند که تعداد 2 نفر از این زنان  به‌روش نمونه‌گیری هدفمند برای ورود به پژوهش انتخاب شدند. مداخله درمانی در 8 جلسه انفرادی ارائه شد. اطلاعات پژوهش با استفاده از پرسش‌نامه بخشودگی و پرسش‌نامه  رضایت زناشویی در مراحل خط پایه (2 مرتبه)، حین درمان (4 مرتبه) و پیگیری (2 مرتبه) از افراد نمونه جمع‌آوری گردید و داده‌ها با اسفتاده از تحلیل نموداری، تعیین درصد بهبودی و شاخص تغییر پایا تحلیل شد. نتایج نشان‌دهنده اثربخشی مداخله مرور زندگی مبتنی بر بخشودگی بر افزایش رضایت زناشویی و بخشش در آزمودن‌ها بود. بنابراین، از این شیوه درمان می‌توان برای بهبود و ارتقای رضایت زناشویی زنان دچار خیانت زناشویی همسر بهره‌برد.

تئوری ارزشمندی اشتغال زنان روستایی با تأکید بر آیات قرآن کریم بر پایه روش زمینه‌‌ای و برتری آن بر سایر الگوهای اشتغالی زنان

سیده سمیه خاتمی؛ سید جواد خاتمی

چکیده: آسیب‌شناسی کار زنان روستایی نشان از مغفول ماندن ارزشمندی اشتغال آنها دارد، به‌طوری‌که عدم توجه به آن روز بروز بر آسیب‌های اشتغال زنان در روستا اثر می‌گذارد. پژهش حاضر با هدف تبیین نظریه ارزشمندی اشتغال زنان روستایی با تأکید بر آیات قرآن کریم  بر پایه روش زمینه‌‌ای و برتری آن بر سایر الگوهای اشتغالی زنان، به‌‎روش کیفی رویکرد نظریه زمینه‌‌ای از نوع نظریه‌پردازی داده‌محور انجام شد. بدین‌منظور منابع مربوطه به ترتیب اولویت (آیات قرآن کریم، احادیث، مقالات علمی، گزارشات و تحقیقات میدانی انجام شده در این موضع) مورد بررسی قرار گرفت و مقولات اصلی کشف و کدگزاری شد و با کشف مقولات فرعی نسبت به مقوله‌های اصلی مدل اصلی کشف شد. نتایج و الگوی کشف‌شده نشان‌ داد که ارزشمندی اشتغال زنان روستایی در بستر فراهم شدن زمینه اشتغال ایشان در کنار همسر، فرزندان و محارم (که منجر به ایجاد محیطی امن برای آنها شود)، متناسب بودن با ویژگی‌های روحی و جسمی ایشان و تأثیر مثبت بر فرزند‌آوری و روحیه کارآفرینی این زنان، ایجاد می‌شود. براین‌اساس، اشتغال زنان روستایی ویژگی‌هایی دارد که به مقولات استخراج شده از قرآن کریم در موضوع اشتغال زنان بسیار هم‌خوانی دارد. همچنین در کدبندی محوری ارتباط منطقی و علی مقوله‌‌های شرایطی، فرایندی و راهبردهایی که به پیامدهای مناسب منجر می‌شود، مشاهده شد

نقد دیدگاه محمد شحرور در مورد تاریخ‌مندی عدّه طلاق

مرضیه محصص؛ آتنا بهادری؛ فاطمه خسروی حقیقی

چکیده: محمد شحرور در زمره نواندیشان دینی است که حکم فقهی عدّه طلاق را تاریخ‌مند معرفی می‌کند و در اثبات این نظر، به دلایل قرآنی استناد جسته است. پژوهش حاضر با هدف نقد و تحلیل دیدگاه محمد شحرور به‌روش اسنادی- توصیفی انجام شد. بدین منظور کتاب  السنّة الرّسولیه و السنّة النّبویة مورد بررسی قرار گرفت و دلایل اعلام تاریخ‌‌مندی عدّه طلاق توسط ایشان در این کتاب استخراج شد. همچنین با بررسی تفاسیر قرآنی و منابع مکتوب فقهی در موضوع طلاق، استدلال‌‌های فرازمانی بودن حکم عدّه طلاق استخراج و طبقه‌بند شد و با استفاده از این داده‌ها، دیدگاه محمد شحرور مورد نقد و بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که محمد شحرور در کتاب السنّة الرّسولیه و السنّة النّبویة ضمن اعلام همگونی سنت نبوی با سنت‌‌های انسانی، بر ضرورت خوانش تاریخ‌مند آیاتی که با خطاب «یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ» است، تأکید می‌نماید و براین‌اساس، تصریح می‌کند که حکم عدّه طلاق به عنوان شاهدی از اقتضائات عصر نزول است و در دوران کنونی، موضوعیتی ندارد. درحالی‌که آیات قرآنی با مضامینی همچون لزوم تمسک به آموزه‌های پیامبر(ص)، توصیف انبیاء در قرآن و وصف پیراستگان از وسوسه‌های شیطانی، حجیت سنت را به‌عنوان دومین سرچشمه دستیابی به اوامر و نواهی الهی تأیید می‌کند. از منظر فقه اسلامی، عدّه زنان یک حکم شرعی منصوص برای تمامی دوران‌هاست که از جمله فلسفه مهم آن حریم‌‌داری ازدواج است که زمینه را براى بازگشت پس از طلاق و ترمیم پیوند همسری فراهم می‌کند.

تحلیل و نقد تاریخی نظریه مسئله نبودگی حجاب در قرن اول هجری

ناهید طیبی؛ نعمت‌الله صفری فروشانی

چکیده: حجاب شرعی به عنوان یکی از احکام دین اسلام از زاویه‌های مختلف قابل تحلیل و بررسی است. از جمله مباحث مبنایی حجاب، موضوعیت و مسأله بودگی آن در قرن اول هجری است. این مطلب که نبود گزارشی تاریخی از مخالفت و مقابله پیامبر(ص) و پیشوایان دینی صدر اسلام با بی‌حجابی و عدم مؤاخذه و مجازات افراد بی‌حجاب، مسأله نبودگی  حجاب در صدر اسلام را نشان می‌دهد، قابل نقد و بررسی است. پژوهش حاضر به‌روش اسنادی- تحلیلی و با هدف بررسی مستندات تاریخی با محوریت پوشش زنان و گزارش هایی مبنی بر برخورد پیامبر(ص) و دیگر پیشوایان دینی با بی‌حجابی و ناپوشیدگی زنان، به نقد ادعای یاد شده پرداخته است. نتایج نشان داد که نقش پوشش زنان در وقوع بعضی نبردها، اعتراض افکارعمومی به کم‌حجابی برخی زنان، تغییر پوشش زنان پس از نزول آیات حجاب و تأکید بر مسأله پوشش زنان در گزارش‌های مربوط به اسرای کربلا حکایت از موضوعیت حجاب در صدر اسلام دارد. همچنین اینکه گزارش‌های مربوط به پوشش یا عدم پوشش زنان ارزش خبری داشته و ثبت شده است و وجود گزارش‌های تاریخی از برخوردهای ایجابی پیامبر(ص) و امام علی(ع) در قالب دستور، توصیه و یا دعا برای حجاب داشتن زنان از سویی و برخوردهای سلبی آنان در قالب نهی بی‌حجابی و روی‌گرداندن از زنان با پوشش نامناسب، از جمله گزارش‌های نقض‌کننده ادعای مذکور است و موضوعیت حجاب در صدر اسلام را نشان می‌دهد.

جایگاه تدبیر منزل در میراث اخلاق فلسفی با رویکرد انتقادی

محمد جواد فلاح

چکیده: پژوهش حاضر با هدف بررسی جایگاه تدبیر منزل در میراث اخلاق فلسفی انجام شد. بدین منظور کلیه آثار مکتوب در این موضوع به‌روش توصیفی- اسنادی بررسی شد و به این مسئله که در میراث اخلاق فلسفی متأثر از متون فلسفه اسلامی، به مسائل اخلاقی حوزه خانواده چقدر توجه شده و این حوزه اخلاق فلسفی با چه کاستی‌هایی مواجه است، پاسخ داده‌شد. از‌این‌رو، با پیگیری سیر تاریخی اخلاق خانواده در متون کهن اخلاقی و میراث اخلاق اسلامی تا دوره معاصر، به بررسی ماهیت، گستره موضوعات و روش‌های عملی‌سازی، تصویری از اخلاق خانواده در نگاه فلسفی ارائه شد. نتایج بررسی‌ها نشان داد که مسئله اخلاق خانواده فقط ذیل بحث تدبیر منزل که ماهیت فلسفی دارد، بیان شده است و برخی از عالمان اخلاقی با اقتباس از آثار فلسفی ارسطو و دیگر آثار همسو، دیدگاه‌های اخلاقی حوزه خانواده را به‌شکل ممزوج با مباحث اخلاق فلسفی در برخی متون اخلاقی همچون فصول منتزعه، تهذیب الاخلاق و اخلاق جلالی منعکس کرده‌اند. همچنین نتایج بررسی‌ها نشان داد که از اواخر سده دهم هجری تاکنون حتی چنین رویکرد اقتباسی نسبت به حوزه خانواده در منابع اخلاقی و فلسفی وجود ندارد و رویکرد فلسفی که تا پایان سده ده ارائه شده است نیز نوآوری ویژه‌ای ندارد.

علاقه مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره دوفصلنامه علمی «پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده» می توانند به نشانی : قم: پردیسان، ابتدای بلوار امامت، بعد از دانشگاه پیام نور، مجتمع آموزش عالی بنت الهدی، معاونت پژوهش، دفتر نشریات علمی یا به نشانی اینترنتی این فصلنامه به آدرس http://pzk.journals.miu.ac.ir/ مراجعه کنند و با تلفن 02537183300 تماس بگیرند.