بررسی مسائل شرعی و فقه استدلالی صنعت نفت و گاز در یک اثر
به گزارش خبرنگار خبرگزار رسا، کتاب «فقه نفت و گاز» به قلم دکتر ابراهیم موسی‌زاده، دانشیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، با همکاری هادی شکر، پژوهشگر و مدرس دانشگاه از سوی انتشارات خرسندی روانه بازار نشر شد.
نویسنده در بخشی از مقدمه این کتاب می‌نویسد:
نفت و گاز و فراورده‌های آنها به عنوان یک کالای استراتژیک با تأثیر شگرف بر عرصه‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی ملل و کشورها به ویژه کشورها نفت‌خیز و صادر کننده و وارد کننده، تبدیل به یک موضوع مهم بین‌المللی شده است که از ابعاد مختلف به ویژه منظر حقوقی و قوانین و مقررات مورد توجه قرار گرفته‌اند.
«صنعت نفت و گاز» و مسائل پیرامونی آن، به دلیل اینکه یک موضوع و مسأله کاملاً مستحدثه محسوب می‌شود، در کتب و آثار مدون فقهی بابی مستقل به خود اختصاص نداده‌اند که به منظور پاسخگویی فقهی به ابعاد مختلف آن، می‌یاید حوزه‌های پر افتخار و عالمان سترگ فقهی، بیش از بیش در تولید علم معرفت کارآمد مبتنی بر معارف دین و مستنبط از کلام جواهر آل الله همت گمارند که البته مشروح مذاکرات فقهای معظم شورای نگهبان در اظهار نظر نسبت به قوانین و مقررات نفتی می‌تواند در این زمینه راهگشا بوده و مبانی فقهی قوانین و مقررات نفتی می‌تواند در این زمینه راهگشا بوده و مبانی فقهی قوانین مقررات حاکم نفتی را برای مخاطبان به روشنی به تصویر کشد.
هر چند کتب فقهی موجود بابی مستقلی به صنعت نفت و گاز اختصاص نداده‌اند، اما فقدان بابی مدون در خصوص دریک مسأله نوظهور و مستحدثه، به معنای فقدان مبانی و ریشه‌های آن مسأله در متون و منابع و مصادر فقهی و اسلامی نمی‌باشد؛ چرا که به دلیل عمق تعالیم اسلام در همه عرصه‌ها فردی و اجتماعی، عموم فقهای معظم از متقدمین تا متأخرین و در تمامی ادوار فقهی در ابواب گوناکون فقه به ویژه در ابوابی نظیر انفال، فی، احیای اموات، خمس، بیع و مـتأجر و زکات به مسائل و موضوعات مربوط به نفت توجه داشته‌اند و حتی در رساله‌های مستقلی چون اموال، خراج، اراضی به این نوع مسائل بیشتر پرداخته‌اند و از نفت به عنوان مصداقی از معادن و معدن به عنوان مصداقی از انفال یا مشترکات و مباحاث به فراخور موضوع، بحث کرده‌اند حتی می‌توان ادعا کرد که پیشینه حقوق نفت در کشورهای اسلامی به احکام و قوانین فقهی مربوط به آن باز می‌گردد چرا که نفت تابع مقررات انفال، معادن، اموال و مالکیت در فقه بوده است.
به هرحال، از آنجا که هدف درس «فقه استدلالی نفت و گاز» در رشته‌های کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی «حقوق نفت و نفت»، «حقوق انرژی» و «قراردادها نفت و گاز» آشنایی با نظرات و آرای فقهی مربوط مالکیت و نحوه استفاده از معدن زیر زمینی نفت و گاز می‌باشد؛ لذا به منظور آشنایی دانشجویان رشته‌های مذکور و سایر علاقه‌مندان با مفاهیم اولیه و مبانی «فقه نفت و گاز» دستیابی آنها به چهار چوب مباحثش، وجود متونی کم حجم و آسان ضروری بود تا دانشجویان بتوانند در مدت و فرصتی کوتاه با موضوعات و مضامین پایه‌ای «فقه نفت و گاز» آشنا گردند.
این اثر، مشتمل بر چهار فصل است که شامل مباحثی از «فقه اموال و مالکیت»، «فقه العقود»، «انفال» و «احیای اموات و مشترکات» می‌باشد که همراه با ترجمه فارسی و به منظور آشنایی با ابعاد مهم فقه نفت و گاز و اهداف پیشین عرضه می‌شود.
دلیل گزینش این چهار عنوان فقهی به این خاطر بوده است که چون نفت جزء اموال بوده و بر اساس عقود و قراردادها مبادله و معامله می‌شود، لذا لازم است با نحوه تملک و معامله آن در قالب فقه الاموال و فقه العقود آشنا شویم.
از سوی دیگر لازم است با نحوه تملک و معامله آن در قالب فقه الاموال و فقه العقود آشنا شویم. از سوی دیگر به منظور تعیین ماهیت مالکیت نفت و گاز و قواعد حاکم بر بهره‌برداری و استفاده و تصرف آنها، مباحث مربوط به احیای موات، مشترکات و انفال را انتخاب کردیم تا مخاطبان با آرای فقهی مرتبط با این موضوعات آشنا شوند.
در بخشی از عنوان «قاعده نفی سبیل» در فصل دوم این کتاب می‌خوانیم:
حفظ سیادت اسلام و جامعه اسلامی از جمله وظایف مسؤولان نظام اسلامی است که نقض آن از حدود اختیارات مسلمین خارج بوده و بر اساس «قاعده نفی سبیل» حتی در تعهدات بین‌المللی نیز نمی‌تواند ناقض آن باشد. بنابراین دادن هرنوع امتیازی سیاسی، اقتصادی، نظامی، قضایی و اجتماعی به غیرمسلمانان که سیادت اسلام و جامعه اسلامی لطمه وارد آورد، بی ارزش و بی اعتبار خواهد بود.
قرآن کریم این گونه امر را در ارتباط با مسائل این چنین می‌سازد: «ای مؤمنین، غیر مسلمانان را دوست مخصوص و محرم اسرار خویش نگیرید؛ زیرا آنان از فساد و تباه نمودن امور شما کوتاهی نمی‌کنند و هرچه را که باعث رنج و زحمت شما گردد دوست می‌دارند؛ عداوت و کینه از زبانشان هویدا گشته و آنچه که در دل کتمان نموده‌اند بیش از این‌ها است، ما نشانه‌ها و دلایل را بر شما روشن نمودیم، اگر شما تعقل نمایید.»
وقتی دوست گرفتن افراد غیر مسلمان این چنین نتایج ناگوار به بار آورد و فرصتی به آنان دهد که در تباه نمودن کارها و افساد امور بکوشند و توطئه‌ها خصمانه به راه اندازند و در شرایط سخت، از تأیید و ایجاد عوامل ناراحت کننده دریغ نورزند، با وجود کوشش در کتمان نمودن تضاد فکری و کینه و نفرت، به طور ناخود آگاه زبانشان به کینه‌توزی و بدگویی باز می‌شود، نتایج آثار سیادت و تسلط آنان بر مسلمین و تصدی مقامات دولتی و سیاسی و نظامی و اقتصادی از طرف غیر مسلمانان، چگونه خواهد بود.
بی‌شک هر نوع لطمه زدن به این سیادت، خیانتی بزرگ به اسلام و جامعه اسلامی خواهد بود و صرف‌نظر کردن حکومت اسلامی از هرگونه حق مسلمین راه نفوذی است برای سیادت دشمنان بر حکومت‌ها و ملت‌های اسلامی. بنابراین مسؤولان نظام اسلامی برای پاسداری از عزت و سربلندی جامعه اسلامی باید توان خویش را به کار برند و
اسلام هم در زمینه سیاست داخلی و هم در بعد سیاست خارجی اصل عزتمندی را ازنظر دور نمی‌سازد و در روابط با غیر مسلمانان قانون نقی سبیل مطرح می‌کند: «لن یجعل الله للکافرین علی المؤمنین سبیلا»
گفتنی است، کتاب «فقه نفت و گاز» با شمارگان 500 نسخه، در 200 صفحه، با قیمت 16 هزار تومان از سوی انتشارات خرسندی منتشر شده است.
علاقه‌مندان برای تهیه این کتاب و دیگر آثار انتشارات خرسندی می‌توانند به آدرس تهران، خیابان انقلاب، فرخ رازی، خیابان لباف‌نژاد، نرسیده به دانشگاه، پلاک 174، واحد 2 مراجعه یا با شماره تلفن 6691034 و 66490584 تماس حاصل کنند./998/پ202/ق