حجت الاسلام فرحانی مطرح کرد؛
فلسفه و فقه دو رکن اساسی در شکل‌گیری نظام‌های اجتماعی اسلامی هستند
استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به اندیشه تمدنی مقام معظم رهبری تأکید کرد: فلسفه و فقه دو رکن اساسی در شکل‌گیری نظام‌های اجتماعی اسلامی هستند، از این رو فلسفه باید امتداد اجتماعی و سیاسی پیدا کند و فقه نیز از سطح احکام فردی فراتر رفته و به تولید نظام و طراحی ساختارهای اجتماعی بینجامد.
به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، نشست نخست از سلسله‌نشست‌های «نظام‌های اجتماعی در هندسه انقلاب اسلامی» امروز به همت مرکز مطالعات راهبردی نظام‌سازی اسلامی پژوهشکده شهید صدر دانشگاه جامع امام حسین(ع) با موضوع «تحلیل بیانیه راهبردی مقام معظم رهبری در یکصدمین سال بازتأسیس حوزه علمیه قم» برگزار شد.
در این نشست حجت‌الاسلام علی فرحانی استاد حوزه و دانشگاه با نگاهی مبنایی به اندیشه‌های راهبردی رهبر معظم انقلاب در حوزه تمدن نوین اسلامی به بررسی نسبت دین، نظامات اجتماعی و فلسفه سیاسی پرداخت و تأکید کرد: رهبر معظم انقلاب در اندیشه تمدنی خود دو رویکرد اصلی به نظامات اجتماعی دارند که غفلت از آن‌ها موجب کژفهمی نسبت به دین و ناتوانی در ساخت تمدن اسلامی می‌شود.
دین بدون نظامات اجتماعی قابل تحقق نیست
حجت‌الاسلام فرحانی در ابتدای سخنان خود با اشاره به بیانیه مهم رهبر انقلاب به مناسبت یکصدمین سال بازتأسیس حوزه علمیه قم، اظهار داشت: معظم‌له در این بیانیه تصویری دقیق و آینده‌ساز از رسالت حوزه‌ها در گام دوم انقلاب ارائه داده‌اند و بر لزوم نظام‌سازی از دل دین تأکید دارند. ایشان معتقدند که بدون برخورداری از نظامات اجتماعی، تمدن اسلامی قابل تحقق نیست.
وی افزود: رهبر معظم انقلاب با نگاهی از بالا به پایین جایگاه نظام‌ها و ساختارهای اجتماعی در تحقق دین را تبیین می‌کنند. ایشان تصریح دارند که اگر کسی با معارف اسلامی آشنا باشد درمی‌یابد که دین بدون طراحی نظام‌مند اجتماعی نمی‌تواند تحقق بیرونی پیدا کند؛ به همین دلیل نگاه دینی ما باید ناظر به طراحی نظام‌های فکری، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی باشد.
امتداد اجتماعی توحید و فلسفه در اندیشه رهبری
استاد حوزه و دانشگاه با تأکید بر اهمیت نقش فلسفه و فقه در منظومه فکری رهبر معظم انقلاب بیان کرد: رهبر انقلاب جایگاه ویژه‌ای برای فلسفه در نظر دارند و بر این نکته تأکید می‌ورزند که فلسفه باید امتداد اجتماعی و سیاسی پیدا کند. فلسفه نباید صرفاً در لایه‌های انتزاعی باقی بماند بلکه باید به حل مسائل اجتماعی و تولید منظومه‌های معرفتیِ حاکمیتی کمک کند.
حجت‌الاسلام فرحانی تصریح کرد: همان‌طور که توحید صرفاً یک اصل کلامی نیست و دارای امتداد اجتماعی و تمدنی است، مباحث فلسفی نیز می‌توانند و باید به ساخت نظام اجتماعی کمک کنند. ایشان معتقدند که باید از دل فلسفه اسلامی دستگاه اجتماعی و سیاسی استخراج شود تا راه را برای تحقق جامعه اسلامی باز کند.
وی با ابراز تأسف از کم‌توجهی به اندیشه‌های امامین انقلاب در فضای علمی حوزه و دانشگاه افزود: با وجود گذشت سال‌ها از صدور بیانات و نظریات راهبردی امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب، کمتر شاهد تحلیل عالمانه و نظریه‌پردازی منسجم از سوی نخبگان حوزوی و دانشگاهی در این زمینه هستیم.
استاد حوزه تأکید کرد: توحید به‌مثابه راهبرد باید در مدیریت کلان اجتماعی مدنظر قرار گیرد. توحید صرفاً یک مفهوم عبادی یا فردی نیست، بلکه مبنای عدالت، حقوق عمومی، حاکمیت الهی و طراحی نظام‌های اجتماعی است. در منظومه فکری رهبر انقلاب، توحید و ولایت، شالوده تفکر راهبردی برای تحقق تمدن اسلامی هستند.
حجت‌الاسلام فرحانی با تبیین نگاه رهبر انقلاب به فقه اجتماعی خاطرنشان کرد: نمی‌توان میان فقه و نظامات اجتماعی خلط کرد. احکام اجتماعی فقه ناظر به رفتار فردی و جمعی در چارچوب شرع است؛ اما نظام‌سازی، طراحی ساختارها و سازوکارهای اجرای احکام در سطح جامعه است که باید با نگاه مهندسی‌شده صورت گیرد.
وی افزود: فقه باید وارد مرحله تولید نظام شود و نظام‌سازی فقهی بر اساس اصول و اهداف کلان دین صورت گیرد. نگاه رهبر انقلاب به فقه، ناظر به تأسیس ساختارهایی برای تحقق عدالت، شفافیت، حکمرانی دینی و مشارکت اجتماعی است.
نقد دوگانه توصیف و توصیه در علوم انسانی
استاد دانشگاه با اشاره به تقسیم سنتی علوم انسانی به توصیفی و تجویزی گفت: این دوگانه ناتوان از پاسخ‌گویی به نیازهای تمدنی امروز است. ما در عرصه فقه و حقوق با «بایدها و نبایدها» مواجهیم و در عرصه فلسفه و انسان‌شناسی با «هست‌ها و نیست‌ها». اما این دو حوزه باید به‌صورت ترکیبی و هم‌افزا در خدمت طراحی آینده اجتماعی قرار گیرند.
وی با تأکید بر نقش فرهنگ در شکل‌دهی به نهادها و رفتارهای اجتماعی اظهار داشت: فرهنگ پدیده‌ای است که گاه جامعه از تأثیرات آن غافل می‌ماند، اما در بزنگاه‌ها آشکار می‌شود که فرهنگ چگونه تفکر و رفتار جمعی را شکل داده یا تخریب کرده است. بنابراین طراحی نظام فرهنگی بدون درک عمیق از لایه‌های معرفتی و تمدنی آن ممکن نیست.
علوم انسانی جدید و پیچیدگی در فهم انسان
حجت الاسلام فرحانی در بخش پایانی سخنان خود به ضرورت بازخوانی علوم انسانی مدرن از منظر دینی پرداخت و گفت: علوم جدید، با همه نقاط قوت خود پیچیدگی‌هایی در درک انسان و روابط اجتماعی ایجاد کرده‌اند که گاه با مبانی اسلامی ناسازگارند. رهبر انقلاب بر بازسازی علوم انسانی با تکیه بر مبانی اسلامی تأکید دارند و این مهم از رهگذر نظام‌سازی امکان‌پذیر است.
وی در پایان خاطرنشان کرد: سندنویسی و تولید الگوهای حکمرانی دینی بدون درک عمیق از فلسفه اجتماعی اسلام و بدون طراحی نظامات راه به جایی نخواهد برد. باید توحید، عدالت، ولایت و دیگر مفاهیم بنیادین دینی را از سطح مفاهیم کلی خارج و به راهبردهای مدیریتی و اجرایی تبدیل کرد.
ارسال نظرات